Irene Kramer

Hoe houden we met zijn allen de accountantsopleiding aantrekkelijk, toekomstbestendig en studeerbaar? Ook de Kwartiermakers toekomst accountancysector stellen zichzelf die vraag, richting het einde van hun opdracht. Marlies de Vries en Chris Fonteijn spreken van een noodzakelijke, grondige herijking van de opleiding, gebaseerd op een aangepast beroepsprofiel en daar is nu ook een Expertgroep voor aangesteld.

Wat er ook gaat veranderen, één ding staat buiten kijf: De integratie van theorie en praktijk als belangrijke pijler onder de beroepsopleiding. Daarvoor zijn accountants uit die praktijk nodig, die samen met aankomende beroepsbeoefenaars de integratie met de theorie maken. Lesgeven in de accountantsopleiding is daarmee waarschijnlijk één van de meest voorkomende serieuze bijbanen van accountants.

Boekhouden

Marleen Rijnberg AA wás tot voor kort zo'n accountant, die naast haar werk ook voor de klas stond. "Op de vraag 'Wat wil je later worden?' in de vriendenboekjes van vroeger, was mijn antwoord altijd: boekhouder én juf! Eerst vrijdag op school en aansluitend op vrijdag lesgeven." Naast haar baan als assistent-accountant bij ESJ Accountants & Belastingadviseurs in Breda, begon zij als docent Boekhouden I bij de deeltijdopleiding Accountancy van Avans Hogeschool. "Bijna alle studenten waren ouder dan ikzelf. Bij ESJ hadden we een breed takenpakket: controlewerkzaamheden, maar ook aangiftes en samenstellen. Daarna heb ik ook nog de vakken consolideren, controlebeginselen en onder andere cursussen PKI gegeven."

'Bijna alle studenten waren ouder dan ikzelf.'

Vervolgens maakte Rijnberg helemaal de overstap naar het onderwijs. Aan de kleinschalige Associate Degrees Academie in Roosendaal is zij nu voorzitter van de examencommissie voor de negen opleidingen die de Academie verzorgt, waaronder Finance. Een associate degree-opleiding is een tweejarige hbo-opleiding, die veelal in samenwerking met mbo en werkveld in de regio wordt ontwikkeld. Studenten leren vooral door te doen. "Voor instromers uit mbo en havo kan dit een fijne tussenstap zijn, met een erkend hbo-diploma op onderwijsniveau 5. Vaak combineren studenten daarna werk met studeren in de deeltijdvariant hbo Accountancy Bachelor."

Externe Verslaggeving

Ook Mohamed Masri RA startte direct uit de schoolbanken als lecturer in het vak Externe Verslaggeving, aan de accountantsopleiding van de Vrije Universiteit Amsterdam. Toen, in 2015, werkte hij bij EY. "25 jaar oud en nog nét niet ingeschreven als accountant. Het voelde als 'het diepe in', maar wel met goede begeleiding. En ook nu hebben we elke vrijdag een uur voorbespreking samen", zegt hij. Werkcolleges voorbereiden en geven, casussen maken, opgaves en tentamens nakijken; de nevenfunctie beperkt zich niet tot de vrijdag.

'Van zulke gesprekken krijg ik ook weer nieuwe inzichten mee. En ik blijf bij in mijn vakgebied.'

"In de voorbereiding vind ik het altijd leuk te bedenken welke vragen studenten kunnen stellen, bijvoorbeeld naar aanleiding van de actualiteit", zegt Masri. "Richting het einde van de studie, als ze bijna RA zijn, begeleid ik ook wel referaat-groepen. Daar brengen studenten (ethische) vraagstukken in en reflecteren we samen op de dilemma's. Bijvoorbeeld over het omgaan met 'hoog risico'’ cliënten: welke standaarden te volgen, wat zijn de regels voor opdrachtcontinuering, waar liggen de grenzen in het meenemen van de gecontroleerde in 'het goede te doen'? Van zulke gesprekken krijg ik ook weer nieuwe inzichten mee. En ik blijf bij in mijn vakgebied."

Financial Auditing

Lesgeven kun je leren, anders waren er geen Pabo's en Basiskwalificaties Onderwijs. Zo'n BKO is een bewijs van didactische bekwaamheid voor docenten in het academisch onderwijs. Ook daar gaat het om de integratie van theorie en praktijk: de theorie van het lesgeven, in combinatie met de praktijk van het doen en reflecteren op je eigen functioneren als leerkracht. "As we speak ben ik daarmee bezig", zegt Jochem van Dijke RA, naar eigen zeggen een "man van de praktijk". Naast zijn baan als senior manager Audit & Assurance bij RSM is hij nu vijf jaar docent aan Nyenrode Business Universiteit in de (post)master accountancy-opleiding. Eerst op het gebied van advanced auditing en nu met name in financial auditing. "Methodes kan je prima leren, maar enthousiast zijn over het vak en de taal van de groep spreken, dat zit in je. Wat je kán leren, leer je door ervaring en in samenwerking met ervaren docenten."

Van Dijke heeft nog een andere serieuze bijbaan: scheidsrechter in het internationale zaalvoetbal. Ook daar is het belangrijk de groepsdynamiek aan te voelen. "Aftasten wat de les of de wedstrijd nodig heeft, om goed en rustig te verlopen. Hoe ga je om met de verschillende personen in de groep? Soms moet je de lolbroek of afleider aanpakken, soms werkt een grapje beter." Wat zijn studenten kenmerkt? "De gemiddelde aankomend accountant is niet saai. Wat mij opvalt bij een rondje voorstellen is vaak hoe sportief, vrolijk, betrokken en sociaal studenten zijn. En wat ook opvalt is - en dat is dan wel weer in lijn met ons imago - dat ze het vaak goed willen doen."

Jong

De lesgevende accountants in dit verhaal zijn alle drie begin dertig en alumnus van de opleiding waar ze lesgeven. "Doordat je relatief jong bent, you can relate", zegt Masri. "Ik weet nog hoe het is om net begonnen te zijn met een pittige baan van maandag tot donderdag en het werken, leren en privé te moeten indelen." Bij de zeventien- en achttienjarigen in de associate degree-opleidingen komt het didactische aspect meer naar voren. "Het is zo mooi om te zien hoe jonge mensen zich kunnen ontwikkelen, weten wat ze willen, gesprekken durven aangaan, kritische vragen stellen. Lachen met onze studenten, dat houdt je jong", aldus Rijnberg.

'Het is zo mooi om te zien hoe jonge mensen zich kunnen ontwikkelen, weten wat ze willen, gesprekken durven aangaan, kritische vragen stellen.'

"Als beroep moeten we het met z’n allen doen, het overdragen van kennis aan een nieuwe generatie", zegt Rijnberg ook. Gevraagd naar waarom ze lesgeven, zeggen ze alle drie: "Het geeft energie!" Van Dijke raadt deze serieuze bijbaan dan ook oprecht aan iedere accountant aan: "Om studenten te zien groeien in de cursus, zowel in kwaliteit van de uitwerking als in vakinhoudelijke discussies en op persoonlijk vlak. En voor je eigen ontwikkeling. Je leert dingen die je als accountant niet leert, zoals spreken voor een grote groep."

Dit is deel drie in een reeks artikelen over nevenfuncties van accountants. Eerder verschenen bijdragen over de accountant als commissaris en over de accountant als buitenpromovendus.