Irene Kramer

Tachtig procent van de ruim 22.000 repressieve brandweerlieden in Nederland is vrijwilliger. Repressief wil zeggen dat ze brand bestrijden en blussen. Al die parttime heroes dragen er aan bij dat de brandweer binnen acht minuten aanwezig kan zijn bij de meeste gebouwen in Nederland.

"Structuur zoeken is mijn werk als accountant, dat breng ik ook mee naar de brandweer: Snel een inzet gestructureerd kunnen overzien." Aan het woord is registeraccountant Alex Pestman. Naast zijn werk als hoofd Financial Control bij Medisch Centrum Leeuwarden, zet hij zich nu bijna tien jaar in voor de brandweer bij Veiligheidsregio Fryslân. Eerst in de functie van 'manschap' en nu ook als chauffeur en pompbediende. Eén keer per vier weken heeft hij een hele week avond-nacht-weekenddienst en rukt dan gemiddeld drie tot vijf keer uit met zijn collega's.

Levensreddend handelen

"In oktober 2013 was er een grote brand in de binnenstad van Leeuwarden, met een dodelijk slachtoffer. Dat heeft mij toen aan het denken gezet. Waarom volg ik dit op sociale media, in plaats van de handen uit de mouwen te steken? Na een paar maanden ging ik bij de kazerne langs met de vraag: Zoeken jullie mensen en ben ik geschikt?" Het antwoord op beide vragen was 'ja', maar brandweerman ben je niet meteen, dat moet je leren."

'Waarom volg ik dit op sociale media, in plaats van de handen uit de mouwen te steken?'

Die basisopleiding in de avonduren duurt gemiddeld tweeënhalf jaar en is voor vrijwilligers en beroepsbrandweer precies hetzelfde. Modules als Levensreddend handelen (EHBO), Technische hulpverlening en Brand worden afgesloten met een theorie- en praktijkexamen. Het is vooral een praktische opleiding, vertelt Pestman: "Je gaat ook direct mee op de wagen, maar bent dan nog niet inzetbaar. Hoe meer modules je hebt afgerond, hoe meer je kunt doen. Het is vooral heel leuk om in een groepje een avond per week 'buiten te spelen' met groot brandweermaterieel." Dat realistisch oefenen en verder trainen blijven brandweermensen hun hele werkzame leven doen.

Onbekend

Johan Schilperoort is AA en zit al dertig jaar als vrijwilliger bij de brandweer. In 1994 begon hij samen met zijn tweelingbroer aan de opleiding bij de Veiligheidsregio Haaglanden, naast zijn studie mbo+ accountancy. Hij is nu manschap B en chauffeur bij Veiligheidsregio Twente. Eén keer in de acht dagen heeft hij kazernedienst en slaapt daar dan ook. Daarnaast heeft hij regelmatig 'pieperdienst', waarbij je als vrijwilliger zelf bepaalt of je kunt opkomen. Zijn hoofdbaan is financial controller bij Topicus, een softwareontwikkelaar voor onder andere de zorgsector, onderdeel van het Canadese beursgenoteerde CSI.

'Als mkb-accountant was ik de 'huisarts' van de ondernemer en bij de brandweer help ik mensen en dieren uit benarde situaties.'

"De uitdaging bij de brandweer is voor mij het met elkaar oppakken van iets dat onbekend is en dat samen tot een goed einde te brengen. Je hebt een behoorlijke rugzak aan training en ervaring, maar je weet nooit precies wat er gaat komen." Dat is wellicht een verschil met het gemiddelde accountantswerk, maar Schilperoort ziet ook overeenkomsten. "Beide beroepen zijn dienstverlenend en staan in dienst van de maatschappij. Als mkb-accountant was ik de 'huisarts' van de ondernemer en bij de brandweer help ik mensen en dieren uit benarde situaties."

Betere accountant

Vergeleken met Schilperoort en Pestman is registeraccountant Lex Huis in het Veld nog een 'broekie' bij de brandweer. Hij werkt als director Sustainability bij PwC Nederland en is nu bijna twee jaar in opleiding bij de Veiligheidsregio Utrecht. Het gesprek met hem vindt plaats tijdens een dienst in de kazerne van Soest. Met zijn collega's heeft hij net een kat uit een boom gehaald, die daar al bijna een week zat.

"Er gaat veel tijd en energie zitten in ons werk als accountants. Ik was klaar met alleen maar praten over mezelf en mijn persoonlijke leiderschapsontwikkeling. Ik wilde iets anders doen dan wat ik al kende, af en toe wat afstand nemen. Bij de brandweer sta je met beide benen in de samenleving en leer je andere mensen kennen. Je kan niet aan je bubbel ontsnappen als je er de hele tijd in blijft zitten. Ik ben een betere accountant geworden door echt iets anders te doen en beter te begrijpen wat andere perspectieven zijn."

'Ik ben een betere accountant geworden door echt iets anders te doen en beter te begrijpen wat andere perspectieven zijn.'

Binnen de brandweer wordt vaak gedacht in 'denkers en doeners', aldus Huis in het Veld. "Als accountant krijg je vaak het label van 'denker' mee. Het is fascinerend om aan den lijve te ervaren wat er gebeurt als je gewoon moet handelen in het moment. Ook bij de brandweer geldt een bepaalde zorgvuldigheid. Daar leren we actief om 'Stop en denk na' in het handelen te integreren, maar we overdrijven dat niet. Ook leer je de waardevolle vaardigheid om je directer uit te spreken en hoe dat kan bijdragen aan het creëren van een veilige omgeving; zowel fysiek als voor het team waarin je samenwerkt."

Samen terugkomen

Die verscheidenheid én gezamenlijkheid bij de brandweer loopt als een rode draad door de drie gesprekken heen. "Ik ben allergisch voor egoïsme", zegt Schilperoort. "Ik voel me het meest senang in een team, met elkaar aan de slag gaan. Niks mis met carrièretijgers, maar dat miste ik soms bij hen." Pestman: "De collegialiteit bij de brandweer is af en toe groter dan daarbuiten, doordat je afhankelijk van elkaar bent. De maat die naast me loopt, is mijn veiligheid en ik ben die van hem. Dat krijg je in de kantoorsetting niet voor elkaar."

Beiden nemen ze die teamsamenwerking wel mee naar hun rol als financiële teamleiders, waarbij ze de sociale component benadrukken. Schilperoort benoemt het belang van 'rust organiseren'. "Bij de brandweer moet je soms keuzes maken in heftige situaties, want je wilt samen terugkomen. 'Nee zeggen' is ook een antwoord, zodat een stukje rust in de tent komt om het werk goed te doen."

Parttime heroes

Ruim 22.000 brandweermensen in repressieve dienst, dat is vrijwel net zoveel als er accountants zijn in Nederland. Net als die accountants, werkt de brandweer hard aan het verder verbeteren van diversiteit: niet alleen meer brandweervrouwen, maar ook meer jongeren en mensen met verschillende culturele achtergronden. In die campagne gebruikt de brandweer de woorden parttime heroes voor haar vrijwilligers.

'Het zou heel mooi zijn als er nog meer werkgevers hun mensen daarvoor de ruimte geven.'

De drie accountants krijgen veel vrijheid van hun werkgever om invulling te geven aan deze serieuze bijbaan. Schilperoort raadt iedereen aan "om tijd vrij te maken voor de maatschappij. Of dat nou bij de brandweer is of bij een vereniging bij jou in de buurt. Het zou heel mooi zijn als er nog meer werkgevers hun mensen daarvoor de ruimte geven". Huis in het Veld krijgt energie van "de actiegerichtheid, de gezamenlijkheid en de zelfredzaamheid, die je leert bij de brandweer". En het brengt Pestman "een enorm stuk relativeringsvermogen". "Als accountants hebben wij ook uiterst relevant werk en te maken met professionele druk. Maar als je vraagt: Staat het in brand? Meestal niet!"

Geïnspireerd door dit artikel? Kijk dan op werken bij de brandweer. Dit is deel zes in een reeks artikelen over nevenfuncties van accountants. Eerder verschenen bijdragen over de accountant als gemeenteraadslid, als 'rechter', als docent, als commissaris en als buitenpromovendus.