Ronald Bruins

Dagvoorzitter Rens de Jong constateerde dat het "extreem lang geleden" is dat er een Accountantsdag plaatsvond: in november 2019. "Met internationale spanningen, schaarste op de arbeidsmarkt, inflatie, oorlogen, digitalisering en duurzaamheid, zijn er veel onzekerheden. En wordt u als accountant gevraagd om zekerheid te geven, de feiten te controleren en waardemodellen van organisaties voor de lange termijn te beoordelen."

Opvallend: 35 procent van de circa achthonderd aanwezigen in het AFAS-theater in Leusden was accountant in business, 17 procent was helemaal geen accountant.

Naar Parijs

NBA-voorzitter Kris Douma haakte in op de landverschuiving die de verkiezingen veroorzaakten. "Het geduld van Nederland is op. De coalitiepartijen hebben wel hun verantwoordelijkheid genomen, maar mensen zijn toch ontevreden over de resultaten. Dat is ook een thema bij ons. We nemen de verantwoordelijkheid, maar er moeten ook resultaten komen."

Douma noemde het daags tevoren verschenen slotrapport van de kwartiermakers een "kritische aanmoediging om diepgravender en sneller te gaan". De richting waar het beroep heen gaat is goed, maar het moet sneller, erkende hij en vergeleek dat met lopend naar Parijs gaan. "We zitten vlak bij Antwerpen en nemen een sneller voertuig naar Parijs dan het stuk verder te lopen." Douma ziet ook een andere opstelling van accountants dan jaren geleden, mensen willen zelf veranderen. Over de recente gevallen van examenfraudes stelde hij: "Ik dacht 'serieus, hebben we dit weer?' Met die fraudes schieten we onszelf in de voet. Het is daarom goed dat er onderzoek naar wordt gedaan. Dat vergt tijd, omdat het netjes moet gebeuren."

Groene bubbel 

Sandra Phlippen, hoofdeconoom van ABN Amro en praktijkhoogleraar Duurzaam Bankieren Rijksuniversiteit Groningen, constateerde gezien de verkiezingen dat "we in een behoorlijk groene bubbel leefden". Het is maar de vraag of duurzaamheid onder een nieuwe regering evenveel aandacht krijgt, "terwijl u als accountant bezig bent met de langetermijnwaardecreatie en de toekomstige waarde van bedrijven". Vanuit economisch perspectief is Nederland goed uit de coronacrisis gekomen, meent zij. "We hadden een voorsprong in 2021, maar die stagneert en is weg. We zitten nu technisch gezien in een recessie, maar ik spreek liever van een afkoeling." Als er een meer conservatieve regering komt, zal het huidige klimaatbeleid worden afgeremd, is de verwachting van Phlippen. Ze schetste vervolgens diverse scenario's waarvan een disorderly transitiepad volgens haar het meest waarschijnlijk is. "In 2030 hebben we dan zoveel divergentie van het doel om klimaatverandering tegen te gaan, dat er rechtszaken volgen en beleid onder dwang tot stand moet komen. Dat zou een steiler reductiepad opleveren. Dat heeft dan ook tot gevolg dat CO2 een prijsschok doorgaat en bedrijven en mogelijke hele sectoren met stranded assets kampen."

Afdrijven van verduurzamingspad

Phlippen noemde het emissiehandelssysteem voor Europese bedrijven "een succesverhaal" omdat het veel CO2-reductie oplevert. Ze constateerde ook dat de twintig procent laagste huishoudens geen spaargeld hebben voor verduurzaming. "Daarnaast spelen er uitvoeringsproblemen. Voor de belangrijkste beroepen voor de energietransitie zijn geen mensen te vinden. Bijvoorbeeld: Voor 71 procent van de vacatures voor monteur elektriciteitsnetten is er geen sollicitant."

'Voor de belangrijkste beroepen voor de energietransitie zijn geen mensen te vinden.'

Ze concludeerde ook dat afdrijven van een kostenefficiënt verduurzamingspad betekent dat het steeds kostbaarder wordt voor Nederland om klimaatdoelen te halen. "Ook voor bedrijven is dat het geval. De discussie in de boardroom en onder aandeelhouders zou dan ook moeten gaan over hoeveel winst ze willen maken en welk maatschappelijk rendement ze belangrijk vinden. Als accountant kun je kosten en baten op de korte en lange termijn voor bedrijven in kaart brengen en daar rekenkracht op zetten."

Bepaald niet armlastig

In de aansluitende paneldiscussie ging Phlippen in gesprek met Arend Jan Boekestijn, oud-politicus en als historicus verbonden aan de Universiteit Utrecht. "Zoals we hier zitten, bepaald niet armlastig en hoog opgeleid, vinden we het klimaat echt een probleem. Maar wij praten weinig met mensen aan de onderkant."

'We komen als Nederland over het algemeen weerbaarder door schokken heen.'

Hij constateerde dat de helft van de mensen op aarde dit en volgend jaar naar de stembus gaat. Er zijn in 2024 bijvoorbeeld verkiezingen voor het Europees Parlement. Phlippen: "Je zou denken dat de rechterflank daar een absolute winst krijgt, maar dan reken je buiten de European People's Party, dat een massief blok in het midden vormt. Die krijg je niet makkelijk uit het zadel. De Green Deal gaat dus wel door, maar het is de vraag of landen bij de uitvoering niet de hakken in het zand gaan zetten."
Ze is niet fatalistisch over het klimaat. "We komen als Nederland over het algemeen weerbaarder door schokken heen." Europa is volgens Boekestijn een speelbal tussen China en de Verenigde Staten, met als duidelijkste voorbeeld ASML. "Ik ben ontzettend blij dat Xi en Biden een goed gesprek hebben gehad." Zo eindigde de paneldiscussie volgens hem "toch nog een beetje positief".

Forse verantwoordelijkheid

Mucahit Cavdar, senior associate audit en assurance FS bij PwC en bekend van de BusySeasonTalks, sprak een column uit. "In onzekere tijden is de noodzaak voor stabiliteit en zekerheid groot. We dragen dan ook een forse verantwoordelijkheid. We hebben de sleutel tot het opbouwen van vertrouwen als hoeder van het maatschappelijke verkeer."

Dat sloot aan bij de Kwartiermakers toekomst accountancysector, Marlies de Vries en Chris Fonteijn. Hun grootste oproep? Er moet meer tegendruk komen voor het commerciële denken in de accountancy. Die tegendruk organiseren gaat volgens Fonteijn "veel te traag" en "teleurstellend langzaam". De Vries vond het bijzonder dat ze felicitaties kregen bij de presentatie van hun slotrapport. "Ik ben natuurlijk trots op het werk dat ik samen met Chris heb mogen doen, maar ik had liever iets anders opgeschreven." Fonteijn constateerde een angst om vooruit te bewegen. "Kom op, maak tempo. De NBA moet daar een leidende rol nemen. Als accountant kun je het rapport lezen en proactief je eigen verantwoordelijkheid nemen." De kwartiermakers komen niet met nieuwe regels of veranderingen aan het partnermodel. De Vries: "Ook binnen de kaders van het partnermodel kun je waakzaam zijn op het constateren van druk en het organiseren van tegendruk."

Wankel evenwicht

Aan het einde van het plenaire ochtenddeel ging Rens de Jong in gesprek met Hanzo van Beusekom, als bestuurslid bij de AFM verantwoordelijk voor het toezicht op accountants. Er is volgens hem een wankel evenwicht tussen het publieke en het commerciële belang bij accountants en hun kantoren. "Daar worstelen we al langer mee. Het rapport van de kwartiermakers geeft wat mij betreft aan dat er op dit vlak continu werk aan de winkel is. Om druk weg te nemen en tegendruk te organiseren. Wie is de uiteindelijke klant? Dat is niet altijd degene die tegenover jou als accountant aan tafel zit." Van Beusekom ziet ook niet de noodzaak om het partnermodel te doorbreken. "Ik geloof dat dit systeem werkzaam kan zijn. Maar als we het willen behouden, moeten we er wel onderhoud aan plegen. Daar is het rapport van de kwartiermakers een aanzet toe."

Van Beusekom ziet ook dat accountantskantoren meer aandacht hebben voor de kwaliteit van controledossiers. "Ik ben voor een open toezichtrelatie. Angst is een slechte leermeester. Open zijn betekent eerlijk zijn over wat goed en niet goed gaat. Ik pleit voor een leergerichte cultuur, want we maken allemaal fouten, ook wij als AFM."

'Ik geloof dat dit systeem werkzaam kan zijn. Maar als we het willen behouden, moeten we er wel onderhoud aan plegen.'

Daarbij verwees hij naar de eerdere aanvaring met twee grote kantoren enkele jaren geleden, die bij de rechter gelijk kregen. "Een jaar of vier à vijf geleden zaten we met harde boetes te strak in de wedstrijd. We moeten niet op een strafexpeditie zijn. Twee kantoren gingen tegen die boetes in en wonnen." Fouten maken mag, maar daar moeten accountants dan wel van leren, zo sloot Van Beusekom af. "Ik zie bij accountants passie en gedrevenheid voor het vak. Het is nu tijd om het systeem en die passie dichter bij elkaar te brengen."

Bekijk de vastlegging van het plenaire ochtendprogramma van de Accountantsdag op het YouTube-kanaal van de NBA

Bekijk de video-compilatie van de Accountantsdag 2023