Henk Vlaming

"Nee, de informatie over aangekochte spelers van Ajax komt niet van de accountant", zegt woordvoerder Joost Schmets van beleggersvereniging VEB. De beleggersvereniging maakte onlangs gewag van een nog grotere belangenverstrengeling binnen de Ajax-directie dan die al bekend was. Meerdere spelers zouden onder druk zijn gezet om over te stappen naar een spelersmakelaar die een zakelijke relatie onderhoudt met de technisch directeur van Ajax, Sven Mislintat. De bewuste spelersmakelaar is aandeelhouder van Mislintats databedrijf.

Sindsdien regeert de onrust in de bestuurskamers van Ajax. Mislintat is ontslagen. Een gedupeerde spelersmakelaar eist financiële compensatie van Ajax. De club nam een forensisch accountant van KPMG in de arm om belangenverstrengeling te onderzoeken.

Een eerste analyse wees uit dat het gedoe rond de transfers geen invloed heeft op de financiële resultaten, zo heeft Ajax inmiddels gerapporteerd in het jaarverslag 2022/2023, bij wijze van gebeurtenis na balansdatum. De club geeft verder aan niet op de hoogte te zijn van iets onoorbaars bij de transfer van spelers.

Accountant

Is het dan de accountant die met een professioneel-kritische houding onregelmatigheden heeft blootgelegd bij Ajax? Desgevraagd geeft Ajax hierop geen commentaar. Ook Deloitte, dat de financiële rapportage van Ajax controleert, beantwoordt hierover geen vragen.

Feit is dat het blootleggen van onregelmatigheden met mogelijk financiële impact bij uitstek een taak is van de controlerend accountant. De 38 clubs in het betaald voetbal zijn verplicht om het gedetailleerde controleprotocol van koepelorganisatie KNVB te volgen, dat is gebaseerd op regelgeving van de UEFA, de Europese voetbalbond. Een accountant geeft een controleverklaring volgens Standaard 700 af, zo schrijft het controleprotocol voor. Op 30 september moesten de clubs hun financiële jaarrapporten inleveren bij de KNVB, inclusief de daarbij horende accountantsverklaring.

'Het betaald voetbal is een bijzondere bedrijfstak, die aan specifieke financiële regelgeving moet voldoen.'

"Het betaald voetbal is een bijzondere bedrijfstak, die aan specifieke financiële regelgeving moet voldoen", zegt ook Albert Bosch, partner van V&A accountants-adviseurs. "Er is sprake van opbrengsten, kosten en balansposten die je bij een gewone organisatie niet hebt. Daarnaast zijn er specifieke risico's, bijvoorbeeld op het vlak van misbruik en corruptie bij de aan- en verkoop van spelers."

Emoties

Een complicerende factor voor de accountant wordt gevormd door de emoties, die hoog kunnen oplopen in een voetbalclub, vervolgt Bosch. "Die komen niet direct tot uitdrukking in de financiële verantwoordingen, maar spelen indirect wel mee. Denk aan de impact van emoties op de verkoop van seizoenkaarten en het aantrekken of behouden van sponsors. Ook organisatorisch heeft de emotionele component impact, bijvoorbeeld op personele mutaties, de cultuur en sfeer die er heerst en de wijze waarop intern en extern wordt gecommuniceerd. Als accountant moet je daarmee rekening houden en actualiteiten blijven volgen."

Daarmee is volgens Bosch het betaald voetbal een omgeving die ook voor de accountant risico's heeft. "De emotionele component kan resulteren in wat de AFM 'situaties' noemt, die in extreme gevallen kunnen uitgroeien tot ernstige incidenten met impact op de bedrijfsvoering van de accountantsorganisatie. De accountantsorganisatie moet die dan melden bij de AFM."

Kennis van de branche en haar specifieke risico's is onontbeerlijk voor accountants van betaaldvoetbalclubs, zegt Bas Stolwijk van Sportaccountant. "Dat is vanwege de bijzondere aspecten van de bedrijfstak en de specifieke KNVB-regelgeving waaraan betaaldvoetbalclubs moeten voldoen. Wij houden ons vooral bezig met de financiële begeleiding van individuele professionele sporters, waaronder ook voetballers. Mochten er ontwikkelingen spelen die van invloed zijn op de jaarrekening of compliance van een betaaldvoetbalclub, dan is het vooral aan de controlerend accountant om daarover te oordelen."

Belangenverstrengeling

De rol van de accountant bij het onrustige Ajax werd voor het eerst aangekaart door Dennis Vink, hoogleraar finance & investment aan Nyenrode Business Universiteit. Hij stelde op Radio 1 dat de accountant aan de bel trekt als er bij Ajax sprake is van belangenverstrengeling. "Vermoedt de accountant dat er bij de aankoop van spelers sprake was van een tegengesteld belang, dan moet hij aandringen op een onafhankelijke waardebepaling van de speler", zo legt Vink uit. "Heeft Ajax de schijn tegen, dan moet de accountant daarover alles weten, die moet er bovenop zitten."

'Heeft Ajax de schijn tegen, dan moet de accountant daarover alles weten, die moet er bovenop zitten.'

Dat staat ook zo in de Handleiding Regelgeving Accountancy (HRA), zegt Koen Borst, die als partner is verbonden aan het Compliancekantoor. In 2010 schreef hij samen met Emile Elzinga een artikel over de waarde van de accountant in het voetbal en financial fair play. "Standaard 550 schrijft voor dat de accountant inzicht verwerft in transacties van voetbalclubs met verbonden partijen die zijn gelieerd aan de club of het management. De vraag is of transacties tussen verbonden partijen marktconform zijn, zeg maar passen bij het normale zakelijke verkeer. Is het antwoord niet duidelijk, dan dient de accountant het management om extra informatie te vragen. Eventueel kan de accountant aandringen op nader onderzoek vanuit een professioneel-kritische houding."

Afwaarderen van spelers

De vraag is waartoe die kritische houding kan leiden bij een voetbalclub. Gedoe rond de transfer van spelers is geen reden voor een afwaardering van spelers op de balans, tenzij transfers onreglementair tot stand zijn gekomen. "In een normale organisatie worden werknemers niet als een bezit geactiveerd", legt Albert Bosch uit. "Strikt genomen activeren de voetbalclubs ook geen werknemers, maar wel betaalde vergoedingssommen. Daarvoor gelden specifieke eisen, zoals welke kosten mogen worden geactiveerd, de wijze van afschrijven en de maximale duur van afschrijven."

Toch is het afwaarderen van spelers op de balans in de vorm van geactiveerde vergoedingssommen in bepaalde omstandigheden wel mogelijk, zegt Roland van Hecke, partner van BDO Audit & Assurance. "Bij betaaldvoetbalorganisaties is de kasstroom genererende eenheid in beginsel de hele spelersgroep. Het kan echter gebeuren dat een individuele speler niet langer onderdeel is van de spelersgroep. Bijvoorbeeld als die speler uit de selectie is gezet of bij een langdurige ziekte zonder zicht op herstel binnen de contractduur. In zulke gevallen maakt een individuele speler geen onderdeel meer uit van de kasstroom genererende eenheid. Veelal vindt dan impairment plaats."

Ook in de bijzondere situatie dat achteraf blijkt dat de transfers en daarmee samenhangende vergoedingen mogelijk niet rechtmatig waren, kan dit consequenties hebben voor de waardering op de balans, voegt Van Hecke eraan toe. "Het is aan de controlerend accountant om over de feiten een zelfstandig en onafhankelijk oordeel te hebben."

Volgend jaarverslag

Maar er is geen accountant die denkt dat de transferperikelen bij Ajax nu aanleiding zijn voor een afwaardering op de balans. Ook is nog niet duidelijk of er een materieel belang in het geding is. Laat staan dat helder is of aandeelhouders schade kunnen claimen van Ajax, besluit woordvoerder Joost Schmets van beleggersvereniging VEB. "Dan moet er eerst worden vastgesteld of Ajax schade heeft geleden doordat regels niet goed zijn gevolgd. De accountant zal de bevindingen daarover uiteraard meenemen in het oordeel over het jaarverslag. Maar dat kan duren tot het volgende jaarverslag, in 2024."

De NBA publiceerde eerder een open brief over de financiële stabiliteit van betaaldvoetbalorganisaties.