In 2021 heeft de auditsector, georganiseerd via de Stuurgroep Publiek Belang, gewerkt aan haar in 2021 uitgebrachte driejarige verbeteragenda. In de agenda zijn vijf prioriteiten benoemd waarop de sector zich sinds 2021 met voorrang richt, vanuit vijf verschillende werkgroepen: fraude, continuïteit, vernieuwing van de audit, transparantie en verantwoording, en kwaliteitsgerichte cultuur.

Nu het eerste jaar voorbij is, heeft de Stuurgroep Publiek Belang de balans opgemaakt en doelen bijgesteld of opgeschaald. In een update van het verbeterprogramma worden de concrete doelstellingen voor de periode 2022-2023 toegelicht. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor het thema cultuur. De verschillende werkgroepen hanteren een werkwijze waarbij telkens wordt gestart met een oorzakenanalyse, die moet vaststellen waar eventuele problemen in de verschillende deelgebieden spelen en wat de oorzaken van die problemen zijn. Uit die analyses kwam het onderwerp cultuur herhaaldelijk naar boven als een van de belangrijkste elementen.

"Gedrag en cultuur spelen een doorslaggevende rol bij het succes van de hervormingsinspanningen. Hoogwaardige en effectieve audits vereisen een open en veilige beroepscultuur, met professionals die het vermogen hebben tot zelfreflectie, elkaar kunnen en durven aanspreken, en good én bad practices met elkaar delen. Juist ook bij het omgaan met maatschappelijk urgente thema’s als continuïteit, fraude en duurzaamheid spelen cultuuraspecten een grote rol. Cultuur zal dan ook de basis vormen van het Stuurgroep Programma voor 2022-2023", aldus de Stuurgroep.

NBA-directeur Berry Wammes, lid van de stuurgroep en verantwoordelijk voor het programmamanagement: "Een kwaliteitsgerichte cultuur start bij je eigen gedrag: hoe kijk je naar je vak, hoe kijk je naar je eigen betrokkenheid?  En hoe pak je dat samen op en zorg je ervoor dat je elkaar versterkt? Deze zomer starten we met een breed programma rond onze beroepscultuur."

Rode draden

Andere 'rode draden' die de Stuurgroep constateert zijn verdere bewustwording van accountants over de maatschappelijke rol die zij vervullen ten aanzien van belangrijke onderwerpen als fraude en continuïteit, om zo "vanuit intrinsieke motivatie het verschil te kunnen maken en professioneel kritisch door te pakken waar dat noodzakelijk is", schrijft de Stuurgroep.

Ook het aloude thema ‘Ken uw klant’ is volgens de Stuurgroep onverminderd actueel. "Dieptekennis van de opdrachtgever, diens cultuur en de omgeving waarin wordt geopereerd is onontbeerlijk. Dit vereist tijd en aandacht, sectorspecifiek delen van kennis en ervaring en controlemethoden en technieken en een werkomgeving die niet wordt gedomineerd door het voldoen aan regels en procedures"

Het delen van kennis is daarom ook een van de rode draden. "Hierbij gaat het om het sectorbreed delen van good en bad practices op het gebied van cultuur, maar bijvoorbeeld ook om de inzet van objectieve data over de performance van de gecontroleerde organisaties en bijvoorbeeld frauderisico’s en -schema’s. Door grote kantoren ontwikkelde tools kunnen mogelijk worden gebruikt door alle Wta-vergunninghouders."

Tenslotte staat de balans tussen transparantie en vertrouwelijkheid op de agenda. Een werkgroep is geformeerd die het thema geheimhouding gaat toetsen aan de eisen en verwachtingen van de huidige maatschappij.

Daarnaast ziet de Stuurgroep dat accountants problemen ook samen met anderen moeten aanpakken. "Ook al is de accountant volledig geëquipeerd, voor een effectieve en succesvolle audit is de inspanning van de overige ketenpartners hard nodig, onder andere in de vorm van heldere en gedetailleerde verantwoordingsinformatie. Dit blijkt uit de oorzakenanalyse continuïteit en eenzelfde beeld komt naar boven uit de verkennende oorzakenanalyse van de werkgroep fraude. Hierbij past een zekere vorm van normering of basisvoorwaarden waaraan een entiteit dient te voldoen om accountantscontrole zonder op voorhand te hoge risico’s op materiële afwijkingen in de jaarrekening mogelijk te kunnen maken."

De Stuurgroep constateert wel capaciteitsproblemen bij reguliere vergunninghouders en is er niet helemaal gerust op dat de benodigde veranderingen doordringen tot alle lagen van het beroep. "Binnen het segment van reguliere vergunninghouders lijken de aangekondigde veranderingen en de informatie en communicatie van de NBA, de SRA en de Kwartiermakers goed bekend. Capaciteitsproblemen leiden echter soms tot moeilijkheden bij bijvoorbeeld het implementeren van maatregelen en het deelnemen aan pilots. Dit is een punt van zorg."

Eindrapportage

Eind 2023 gaat de eindrapportage van de Kwartiermakers toekomst accountancysector naar de minister van Financiën. De Stuurgroep Publiek Belang heeft dat moment als stip op de horizon gedefinieerd en geeft in de update per punt aan waar het veranderproces op dat moment moet staan. "Het vertrek van de Kwartiermakers betekent echter niet dat de verbeteringen in de sector klaar zijn. De komende twee jaar zullen worden besteed aan implementatie van voorgestelde oplossingen en het verankeren van de al ingezette verandering. Na 2023 wordt dit proces uiteraard voortgezet. In 2022 zal de Stuurgroep voorstellen ontwikkelen voor de voortzetting van een onafhankelijke externe monitoring en toetsing van het hervormingsproces."

"Uiteindelijk doen we dit niet voor de kwartiermakers of de politiek", aldus Wammes. "We doen dit voor de ontwikkeling van ons beroep, voor een hoogwaardige beroepsuitoefening waarin het publieke belang centraal staat."

• Verkennen, verbeteren en verankeren – programma Stuurgroep Publiek Belang 2021 – 2023, Update juni 2022