Jan Wietsma

Half november verscheen het jaarlijkse rapport Staat van het MKB, uitgebracht door het Nederlands Comité voor Ondernemerschap. Ook dit jaar biedt het rapport voldoende inzichten in de vraagstukken waarmee het mkb te maken krijgt. Waarbij de focus vooral ligt op het micro- en kleinbedrijf.

In het rapport worden vier punten genoemd waar ondernemers op dit moment mee te dealen hebben:

1. zorgen over kostenstijgingen;
2. personeelstekort;
3. onvoldoende verduurzamen;
4. verdere digitalisering.

Punten die herkenbaar zullen zijn voor zowel de ondernemende accountant als de klant met wie regelmatig wordt gespard en waarvoor in veel gevallen ook niet zo snel een oplossing zal zijn gevonden.

Ondertussen

Volgens het Comité hebben we op dit moment te maken met een zogenaamd 'ondertussen'. Dat houdt in dat we in tijdperk van meerdere crisis verkeren.  "Ondernemers bevinden zich in een continuüm van complexe ontwikkelingen en maatschappelijke opgaven, met directe invloed op de dagelijkse bedrijfsvoering. Kenmerkend voor deze fase is dat we weten wat niet meer (goed) werkt, maar dat tegelijk duidelijke alternatieven of oplossingen zich nog niet scherp hebben afgetekend. Dit doet een voortdurend appèl op het creatieve en innovatieve vermogen en op de durf en bereidheid om te experimenteren en nieuwe wegen in te slaan."  Zo valt te lezen in het jaarbericht 2022.

Vier relevante transities voor de toekomst

Het jaarbericht gaat ook in op vier transities waarmee iedere ondernemer in meer of minder mate mee te maken krijgt en die ook gevolgen zullen hebben voor het business- en verdienmodel van de ondernemer. De transities die het Comité noemt zijn:

1. duurzaamheid;
2. digitalisering;
3. arbeidsmarkt en menselijk kapitaal;
4. financiering.

'De vier transities zullen bij menig accountant actief in het mkb onderdeel zijn van de ondernemersgesprekken die nu of de komende maanden worden gevoerd.'

Daarbij geeft het Comité aan dat deze transities niet alleen uitdagend zijn voor het mkb, maar ook veel kansen bieden voor ondernemers. Daarbij is het belangrijk dat ondernemers ook de tijd nemen om met product- en procesinnovatie aan de slag te gaan. Tegelijkertijd stelt het Jaarbericht vast dat 62 procent van de ondernemers in het klein- en middenbedrijf niet actief bezig is met het innoveren van producten-, diensten-, en processen.

Uitdagingen voor de mkb-accountant

De vier transities zullen, zo verwacht ik, bij menig accountant actief in het mkb onderdeel zijn van de ondernemersgesprekken die nu of de komende maanden worden gevoerd.
Maar deze transities zijn natuurlijk ook uitdagend voor de zelfstandig ondernemende mkb-accountant. Relevante punten die ik uit het Jaarbericht haal zijn:

Duurzaamheid

• Gebrek aan kennis en inzicht in de duurzaamheidsopgave (de ecologische voetafdruk van het bedrijf).

Digitalisering

• Beperkingen in kennis, vaardigheden, geld en tijd om stappen te zetten op het gebied van digitalisering.
• Het ondersteuningsaanbod sluit niet goed aan op wat nodig is. Niet schaalbaar en concreet genoeg, versnipperd.

Arbeidsmarkt en menselijk kapitaal

• Voor het mkb is het moeilijker dan voor grote bedrijven om personeel aan te trekken en vast te houden.
• Er is een algeheel tekort aan personeel en specifiek een tekort aan technisch geschoolde vakmensen en ICT-deskundigheid.
• Er staan veel mensen langs de kant die zouden kunnen werken (onbenut arbeidspotentieel).

Financiering

• Ondernemers ondervinden barrières bij de toegang tot financiering. Dit geldt voornamelijk voor kleinere ondernemers. Door de groei van het aantal non-bancaire financiers hebben ondernemers meer mogelijkheden, maar is er ook minder zicht op alle alternatieven.
• Voor de grote transitieopgaven is nog weinig specifieke financiering voor het mkb beschikbaar.

'Meestal ontbreekt het aan kennis, tijd, geld en middelen.'

Deze punten zijn vooral uitdagend omdat het voor de zelfstandig gevestigde ondernemende mkb-accountant lastig zal zijn om hier zelfstandig mee aan de slag te gaan en hier oplossingen voor te vinden. Meestal ontbreekt het aan kennis, tijd, geld en middelen.

Oplossingsrichtingen

In het Jaarbericht worden ook meerdere oplossingsrichtingen genoemd. De volgende aanbevelingen geef ik graag mee:

1. Werk samen. Het wordt meerdere keren genoemd; om de transities het hoofd te bieden doen ondernemers er goed aan om met elkaar te gaan samenwerken. Durf gebruik te maken van elkaars kennis en kunde. Ik denk dat accountants op dit terrein nog veel meters kunnen maken.
2. Werk met learning labs. Als je met nieuwe dingen aan de slag wilt gaan, is het fijn als je in een veilige omgeving kunt experimenteren. Zogenaamde learning labs bieden die mogelijkheid en ik denk ook hier dat een dergelijke oplossing accountants de mogelijkheid biedt om concreter met proces- en productinnovatie aan de slag te gaan.
3. Biedt een platform aan waarbij gebruikers en stakeholders hun ervaringen met oplossingen voor de diverse transities kunnen delen. Ook hiervoor geldt dat dit veel mkb-accountants verder kan helpen, doordat ze het wiel niet opnieuw hoeven uit te vinden en daarbij ook kunnen leren van de inbreng van diverse stakeholders.
4. Stimuleer het blijven leren. Voor accountants niets nieuws onder de zon, evenwel vraagt dit van de mkb-accountant anno 2022 wel dat er ook aandacht is voor de vier transities in het PE-programma in 2023 en verder.

Behoefte aan regie

Gesprekken met zelfstandig gevestigde mkb-accountants leren mij ook dat er behoefte is aan regie bij het vormgeven van de oplossingsrichtingen. Want ondanks dat er veel commissies en serviceorganisaties actief zijn in het beroep, kan tegelijk worden gesteld dat er sprake is van grote versnippering. En ook daarin wijkt accountancy Nederland niet veel af van het mkb. Zo blijkt uit de bevindingen van het Comité.

'Ondanks dat er veel commissies en serviceorganisaties actief zijn in het beroep, kan tegelijk worden gesteld dat er sprake is van grote versnippering.'

Tegelijkertijd kan het mkb in Nederland het zich niet veroorloven om door te gaan op de oude voet en die boodschap geldt ook de mkb-accountant. De vraag is dan: wie willen we dat de handschoen opneemt? De beroepsorganisatie? De service- en belangenorganisaties? De overheid? MKB-Nederland? Big-tech of Fintech? Private equity?

De wijze waarop ondernemers de komende jaren de transities vormgeven zal voor menig ondernemer en dus ook de mkb-accountant cruciaal zijn. Dat vraagt, vrij naar professor Leo Stevens, om "lefgozers die de handen uit de mouwen steken en werk maken van de oplossingsrichtingen".