Henk Vlaming

Begin november stemde het Europees Parlement in met de invoering van de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Het betreft Brusselse regelgeving voor grote bedrijven, maar toch gaat ook het hele mkb de gevolgen merken. Dat stelt Harry Marissen van accountants- en adviesbureau Harrier. Hij is lid van de Commissie MKB van de NBA, met duurzaamheid in zijn portefeuille. Vanuit die rol spoort hij mkb-accountants aan om zich voor te bereiden op de verduurzaming van de economie. Duurzaamheidsverantwoording is binnenkort een must in het mkb, zo klinkt zijn boodschap.

"Over een jaar heeft elke mkb-ondernemer met een financieringsvraag een gesprek gehad met de bank over duurzaamheidsrisico's", voorspelt Marissen. "Die ondernemers vragen dan hun accountant te hulp. Als mkb-accountant moet je dat moment voor zijn, niet afwachten tot de bank komt. Neem ondernemers bij de hand en bereid ze voor op de duurzaamheidsvraagstukken die de toekomst van hun onderneming bepalen."

'Over een jaar heeft elke mkb-ondernemer met een financieringsvraag een gesprek gehad met de bank over duurzaamheidsrisico's.'

Niet alle mkb-accountants zijn al zo ver, denkt hij. Zo denken veel mensen nog dat duurzaamheid alleen gaat om de hoeveelheid CO2 die wordt uitgestoten. "Duurzaamheid is een containerbegrip", aldus Marissen. "Een onderwerp dat is afgeleid van het Klimaatakkoord van Parijs, dat vooral gaat over het terugbrengen van broeikasgassen, waaronder CO2. Net als andere landen is Nederland verplicht om in 2030 de uitstoot van CO2 met zestig procent te verminderen en in 2050 tot netto nul terug te brengen."

Meer dan alleen CO2

"Maar verduurzamen gaat verder dan CO2-uitstoot, dat voelden we goed in de coronacrisis. Toen hadden we te maken met een grondstoffencrisis. Het kostte de grootste moeite om een nieuwe smartphone of een auto aan te schaffen, vanwege het tekort aan chips en onderdelen. Veel productie vond plaats in China, dat de beste toegang heeft tot grondstoffen. Maar daar lag de productie plat vanwege lockdowns."

Duurzaamheid gaat over het aanwenden van grondstoffen, energie en arbeid, waarbij schade in de vorm van verspilling, vervuiling en uitbuiting tot een minimum beperkt blijven, waardoor ook de kosten laag blijven. "De opdracht is om zoveel mogelijk circulair te produceren, met minder verbruik van grondstoffen. Alles wat we produceren moet recyclebaar zijn, afval moet een grondstof worden", betoogt Marissen.

'Alles wat we produceren moet recyclebaar zijn, afval moet een grondstof worden.'

Dit uitgangspunt komt in steeds meer regelgeving tot uitdrukking. Ook voor het mkb, zelfs al valt dat nog niet meteen op, maar dat gaat snel veranderen. "Zo verplicht Europese regelgeving de banken om bij financieringsaanvragen niet alleen een risicoanalyse uit te voeren op liquiditeit en solvabiliteit, maar ook naar duurzaamheidsaspecten, zoals het gebruik van fossiele brandstoffen. In hoeverre heeft een ondernemer nagedacht over aanpassing van de bedrijfsvoering aan de verplichte CO2-reductie?"

Marissen noemt het voorbeeld van een autobedrijf. "Dat mag per 2030 geen nieuwe fossiele auto's meer aanbieden. Is de werkplaats ingericht op fossiel en bestaat een belangrijk deel van de omzet uit onderhoudswerkzaamheden, dan slaat deze regelgeving een gat in de bedrijfsvoering. Het hele bedrijfsmodel staat op de helling en dus is aanpassing noodzakelijk. De accountant in het mkb speelt een belangrijke rol om de klant hierbij te begeleiden."

Daarnaast stelt de zakelijke omgeving van de mkb-ondernemer steeds meer eisen aan de duurzaamheid van leveranciers en dienstverleners, vervolgt hij. "Grote bedrijven krijgen in 2024 te maken met de CO2-heffing. In de hele keten van toelevering, verwerking en distributie zitten veel mkb-ondernemingen. Hun afnemers gaan eisen dat zij data rapporteren over hun CO2-uitstoot."

Helpende hand

"Voor mkb-ondernemers wordt dat een flinke administratieve verplichting. Steeds vaker vragen ze zich af hoe ze aan die data moeten komen en hoe die gerapporteerd moeten worden. Binnenvaartschippers worden nu al uitgevraagd over hoe groen de motoren zijn van hun schepen."

De mkb-accountant moet zich volgens Marissen haasten om ondernemers de helpende hand te bieden bij dit soort vragen. "Natuurlijk gebeurt dat al, maar de omvang, de impact en de snelheid van de veranderingen dringen nog onvoldoende door tot alle accountants. Over de regelgeving en de mogelijkheden ervan voor ondernemers is nog te weinig kennis. Opleidingen voor accountants over dit onderwerp konden tot voor kort op lauwe interesse rekenen. Sommige opleidingen gingen niet eens door bij gebrek aan belangstelling."

'Over de regelgeving en de mogelijkheden ervan voor ondernemers is nog te weinig kennis.'

Het afgelopen jaar is dat anders geworden, stelt hij. "Al is het alleen maar omdat duurzaamheid voor 2023 een verplicht onderdeel is geworden van de permanente educatie. Niet alleen neemt het aantal accountants toe dat zich bijschoolt, ook neemt het aantal opleidingen over duurzaamheidsrapportage toe."

Daarbij komt ook de vraag om de hoek welke financieringsmogelijkheden er zijn om te verduurzamen. "De subsidies, de fiscaliteit, ondernemers zijn er niet van op de hoogte", zegt Marissen. "Daarom zoeken ze ondersteuning van hun accountant. Als die het niet weet, zijn er wel anderen die te hulp schieten." Een steeds grotere groep in het accountantsvak beseft dat het menens is om deskundig te zijn op het gebied van energietransitie en grondstoffen, stelt hij. "Deze ontwikkeling is veel breder dan alleen wet- en regelgeving waar ondernemers aan moeten voldoen."

Nieuwe bedrijvigheid

De omslag naar een duurzame economie creëert nieuwe bedrijvigheid met nieuwe bedrijfstakken, aldus Marissen.

'Een paar jaar geleden werd nog voorspeld dat de accountant zou worden ingehaald door de technologie. Het omgekeerde is gebeurd.'

"Er komen ondernemingen die inspelen op de nieuwe vragen over bijvoorbeeld de opslag van energie of voor kringloop. Honderden miljarden euro's gaan hierin om, in alle aspecten die de samenleving raken, van de gezondheidszorg en de logistiek tot de infrastructuur. Nu al stellen overheden en investeerders honderden miljoenen beschikbaar om duurzaamheid te stimuleren."

In het proces van het verzamelen, verwerken en rapporteren van duurzaamheidsdata en het adviseren over de daarbij horende thema's hoort de mkb-accountant op de eerste rij te zitten, betoogt hij. "De data zijn beschikbaar, tot het niveau van een vrachtwagen met een boordcomputer die zelfs het rijgedrag van de chauffeur uitleest. We hebben de it-systemen om de data te verwerken en er is een EU-taxonomie om te rapporteren."

Duurzaamheid biedt volop kansen voor de accountant, besluit Marissen. "Bij elke nieuwe ontwikkeling in de samenleving is dat het geval. Een paar jaar geleden werd nog voorspeld dat de accountant zou worden ingehaald door de technologie. Het omgekeerde is gebeurd: De technologie werd het instrument van de accountant. De samenleving verandert voortdurend en ons beroep verandert mee."