Peter Steeman

"Een ongekende economische realiteit", noemde DNB-directeur Klaas Knot in oktober de combinatie van torenhoge inflatie, afzwakkende economische vooruitzichten en oplopende rentes. De economie leek aan het begin van het jaar nog op te veren na de pandemie, maar van dat vooruitzicht is na de Russische invasie in de Oekraïne weinig meer over. Volgens het IMF groeit de Nederlandse economie volgend jaar slechts met een schamele 0,8 procent.

Tarieven moeten stijgen

"Als accountantskantoor ontkom je niet aan hogere tarieven." Arnoud Bosch, lid van de raad van bestuur bij Alfa Accountants, windt er geen doekjes om. "We hebben een uitstekende buffer, maar om goede cijfers te draaien moet je hogere kosten doorberekenen. De prijsspiraal waarin we met zijn allen zitten is zorgwekkend. We zien de tarieven van een aantal leveranciers stijgen. Een nieuw energiecontract komt op basis van de huidige prijzen uit op het vijfvoudige van wat we nu betalen." Halverwege het jaar heeft Alfa alle medewerkers een eenmalige toeslag gegeven. "Het is een tegemoetkoming, maar daarmee zijn we er niet", aldus Bosch. "De huidige inflatie komt bovenop de krapte op de arbeidsmarkt. Een salarisstijging is logisch, maar creëert ook een dilemma. Je wilt in mindere economische tijden eigenlijk niet duurder worden. Die worsteling hebben we inmiddels achter de rug. Zowel onze salarissen als onze tarieven moeten stijgen om de inflatie te compenseren. Dat gaan we openlijk communiceren naar onze klanten."

'Zowel onze salarissen als onze tarieven moeten stijgen om de inflatie te compenseren.'

Alfa Accountants is geworteld in de agrarische sector. Een bedrijfstak die nu hard wordt geraakt, al nuanceert Bosch de impact. "Iedere ondernemer heeft last van de prijsstijgingen, maar het maakt wel uit of je energierekening twintig procent van je kosten uitmaakt of vijf procent. Melkveehouders hebben er - ondanks de stijgende kosten van veevoer - op dit moment minder last van, omdat de melkprijs momenteel goed is."

Zelfs bij energie-intensieve bedrijven zoals tuinders raakt niet iedereen direct in de problemen, meent hij. "Sommigen hebben hun energie gunstig en voor langere tijd ingekocht. Strategie is normaal een kwestie van de lange adem, maar nu moeten er snel lastige beslissingen worden genomen. Kan ik een markt vinden die minder gevoelig is voor inflatie? Stap ik over op andere gewassen? We helpen klanten daarbij met het doorrekenen van scenario's. We kijken ook wat we kunnen doen om ze zo snel mogelijk van actuele cijfers te voorzien. Dat geeft helderheid over waar je staat. Een aantal ondernemers gooit desondanks eerder de handdoek in de ring, omdat ze toch al geen opvolger hadden."

Wat ziet Bosch voor zijn eigen organisatie, als hij in een glazen bol kijkt? "Waarin dit gaat uitmonden weet niemand. We houden de ontwikkelingen per klantgroep nauwlettend in de gaten. Dat geldt ook voor het debiteurenbeheer. Op dit moment zien we de betaaltermijn nog niet oplopen. Maar wat gebeurt er als volgend jaar geen verbetering optreedt in de energiemarkt? Als wij vinden dat de cijfers van een klant er niet rooskleurig uitzien, komt de continuïteitsparagraaf in beeld. Dat botst in de regel met de optimistische blik van de ondernemer. Als er niets verandert zal het aantal klanten waarbij dat speelt groter worden."

Worstelende klanten

Bas Hidding, voorzitter van de raad van bestuur bij Flynth adviseurs en accountants, ziet zijn klanten worstelen. "In de glastuinbouw, waar we marktleider zijn, heeft naar schatting dertig tot vijftig procent problemen en we verwachten dat tussen de tien en vijftien procent gaat stoppen. We zijn gewend om bedrijven in zwaar weer te helpen. Ze hebben juist nu behoefte aan een vertrouwenspersoon met vaktechnische kennis en compassie, die het hoofd koel houdt. Ondernemers waarderen dat. Hoe kan je liquiditeit vergroten? Zijn de financieringsmogelijkheden benut? Kom je in aanmerking voor subsidies of overheidsmaatregelen?" Al moet je daarmee wel oppassen, erkent hij. "Corona heeft ons geleerd dat het weinig zin heeft om een regeling aan te vragen als je er geen recht op hebt. Ook het uitstel van betaling dat bedrijven vorig jaar kregen, speelt ze parten nu ze het moeten terugbetalen. Dit is geen storm die je even uitzit. Voor bedrijven die niet innoveren wordt het lastig."

'Voor bedrijven die niet innoveren wordt het lastig.'

Flynth neemt een aantal maatregelen om beter bestand te zijn tegen het onstuimige economische klimaat. Zo werden de facturen deze zomer met zes procent verhoogd en kregen de medewerkers een eenmalige toeslag van 1.500 euro bruto. "Vanaf 1 januari gaan we de salarissen verder verhogen om de inflatie te compenseren. Welk percentage het wordt, is wel een puzzel. Je moet die hogere loonkosten ook weer doorberekenen naar je klanten. Over de hoogte van dat percentage zijn we nu in gesprek met de ondernemingsraad. We willen ook meer met flexplekken werken. Dat zijn we al aan het uitrollen. De klassieke inrichting van een kantoor, waarin iedereen een eigen kamer heeft, nodigt niet uit tot samenwerken. Als we flexwerken hebben we minder kantoorruimte nodig. Dat is niet alleen duurzaam, maar we kunnen er - omdat we voornamelijk huurpanden hebben - ook veel geld mee besparen."

Taskforce

Hoe ga je om met een crisis? "Snelheid is de sleutel", aldus Patrick Gabriels, lid van de raad van bestuur bij EY. "We hebben een taskforce geformeerd. Een groep experts die met een hyperfocus kijkt naar de problemen die moeten worden getackeld. Dat doen we altijd in dit soort situaties, maar oefening baart kunst. Toen corona uitbrak moesten we even zoeken naar de juiste invulling. Na de inval in Oekraïne hadden we in no time een taskforce. Die bepaalt welke acties er moeten worden genomen in verband met de sancties. Die taskforce kijkt ook verder vooruit. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als er sprake is van hyperinflatie? Dat is geen aannemelijk scenario, maar je moet er wel op voorbereid zijn. Die handboeken komen nu uit de kast."

"We zien nog geen grote problemen bij klanten, maar we volgen het nauwlettend", vult Auke de Bos, bestuurder van de accountantsmaatschap bij EY, aan. "Over een halfjaar kan de situatie nijpender zijn. We leven in een wereld waar alles met elkaar verbonden is. Hoe Europa zich verhoudt tot de VS en het Midden-Oosten is aan het veranderen. Door de stijging van de energiekosten en problemen in de supply chain hebben staalbedrijven en de chemische sector het lastig. Het is de kunst het schip op koers te houden. Dat betekent weerbaar zijn en flexibel. Daarvoor zoeken we de dialoog met onze klanten en berekenen what-if scenario's. Er is wel een verschil met vroeger. Normaal kijk je hoe de uitkomst varieert bij een normaal, positief en negatief scenario. Nu analyseer je aan de hand van normaal, negatief en heel negatief."

'Hoe Europa zich verhoudt tot de VS en het Midden-Oosten is aan het veranderen.'

Ook bij EY stijgen de salarissen om de inflatie te compenseren. Zo kregen alle medewerkers een structurele toeslag van 2.600 euro bruto bovenop hun reguliere salarisverhoging. "Daarmee geven we een signaal af", aldus Gabriels. "We willen dat onze mensen goed worden beloond. Vooral jonge medewerkers - een aanzienlijk deel van de organisatie - die net hun werkzame leven opbouwen hebben het lastig. Ze kunnen in de huidige markt amper een huis kopen. Daarom focussen we meer op salarissen dan bonussen. De huidige toeslag betekent voor een junior al gauw een salarisverhoging van zes procent."

EY kan het zich niet permitteren om talent kwijt te raken, stelt hij.  "Building a better working world is ons doel. Daar horen topkandidaten bij. Dat die hogere kosten, net als de gestegen leverancierskosten, worden doorberekend in de diensten die je levert, is een gegeven. Voorwaarde is dat je het uitlegt. Daarvoor moet je als partner met de klant rond de tafel zitten en de kostenstijging transparant maken. Die gesprekken zijn inmiddels afgerond. We ontmoeten vooral begrip. Men vindt het fair dat we dit doen."

Nooit meegemaakt

"In de veertig jaar dat ik dit werk doe heb ik dit nog nooit meegemaakt", aldus Steef Visser, ceo bij Visser & Visser accountants. "We hebben de salarissen al verhoogd met vijf procent, maar om de hoge inflatie te compenseren zit je voor je het weet op een salarisverhoging van tien procent. Dat is ongekend. Je kosten bestaan voor het grootste deel uit personeelskosten.

'De interne weerstand tegen tariefsverhogingen is groot.'

Die tien procent moet je dus doorberekenen naar klanten. Dat is geen populaire boodschap. Niet voor je klanten, maar ook niet voor onszelf. De interne weerstand tegen tariefsverhogingen is groot. Ik ben er voor mijn klant, dat gevoel zit diep in de genen van onze organisatie. Nu maak je voor sommige klanten het probleem groter. We zitten nu midden in die interne discussie. We leggen onze plannen voor aan de partners die daarop kunnen reageren. Dat doen we heel serieus,omdat we willen dat het uiteindelijke resultaat breed wordt gedragen."

Ondanks alarmerende krantenkoppen die economische rampspoed aankondigen, is er geen reden tot somberheid, vindt Visser. "De vraag is nog steeds groter dan het aanbod. Denk jij dat een gemiddeld installatiebedrijf het nu moeilijk heeft? Die ondervindt problemen vanwege de aanvoer van materialen en het vinden van medewerkers, maar de vraagkant blijft hoog. In ons geval jagen de hogere salarissen de innovatie aan. We kijken kritisch naar procedures, om zo te sleutelen aan de verhouding tussen directe en indirecte uren. Hoe kan je je data voor je laten werken zodat je de efficiency in processen vergroot?"

De komende tijd zal het advieswerk waarschijnlijk verminderen, verwacht hij. "In onzekere tijden houden klanten de hand op de knip. Tegelijkertijd is de klantvraag gezond. We hebben de luxe dat we het werk niet aankunnen. Er is bijna geen ruimte voor nieuwe klanten. Voor ons is het geen crisis. Zolang we maar goed nadenken over wat we doen."