Lieuwe Koopmans

Het is een regelmatig terugkerend onderwerp op nieuwssites en discussiefora voor accountants: de hoge werkdruk, zeker in het voorjaar in het jaarrekeningenseizoen. Vooral jonge professionals zwengelden het debat hierover vaak aan. Jonge werknemers bij kantoren zouden 'op omvallen' staan door combinatie van studie, werk en privé. Daarnaast kwam de arbeidsinspectie van het ministerie van Sociale Zaken vorig jaar met een enigszins verontrustend rapport, waardoor het thema nog een keer stevig werd geagendeerd.

Verzuimpercentage zeer laag

Je zou dan denken, accountants en adviseurs zullen dan ook wel flink verzuimen, door burn-out of klachten als angst, depressiviteit en slapeloosheid. Niets is echter minder waar, zo blijkt uit verzuimcijfers van grote kantoren en van de sector als geheel. Gemiddeld genomen schommelt het tussen de twee en drie procent, soms ietsje hoger. Bij kleine kantoren tot circa vijftien werknemers ligt dat zelfs nog wat lager, aldus Perry Perdok, accountmanager bij arbodienst ArboNed, waar ongeveer vierhonderd kleine en middelgrote kantoren hun verzuimbegeleiding hebben ondergebracht. Het verzuimpercentage is daarmee aanzienlijk lager dan het algehele landelijk gemiddelde van 4,4 procent en zelfs uitstekend, als je het afzet tegen bijvoorbeeld de zorgsector en het onderwijs.

'Het verzuimpercentage is aanzienlijk lager dan het algehele landelijk gemiddelde.'

Ook het coronajaar 2020 liet geen fors oplopend verzuim zien. "Ons verzuim was vorig jaar licht hoger op 2,7 procent" geeft Marjolein Heijstraten, HR-directeur bij Deloitte, aan. Bij Flynth daalde het verzuim zelfs vorig jaar naar 2,1 procent, stelt HR-directeur Jessica Odijk. "We zagen onder meer het kortdurend verzuim afnemen, iets wat waarschijnlijk samenhangt met het thuiswerken." Over eventuele effecten van de piekbelasting rond de NOW-controle kan ze nog niets zeggen. "We horen in de organisatie wel dat er druk wordt ervaren om bepaalde deadlines te halen. Onze directie lobbyde ook bij de NBA om een uitstelregeling te treffen."

RA's en AA's verzuimen niet vaker

Interessant in de verzuimstatistieken is verder dat medewerkers in de audit- en samenstelpraktijk, in elk geval die van de grote en middelgrote kantoren, niet noemenswaardig meer verzuimen dan hun collega's in de adviestak. Bij Deloitte ligt dit cijfer zelfs wat lager; bij Flynth is het iets hoger maar niet significant. Ook bij Nationale-Nederlanden en ASR, twee inkomensverzekeraars waar claims voor verzuim binnenkomen, zijn er geen aanwijzingen dat RA's en AA's zich vaker of langer ziek zouden melden. En dat terwijl juist deze groep te maken heeft met piekbelasting. Een mogelijke verklaring voor dit fenomeen is dat kantoren de afgelopen jaren zijn gaan schrappen in hun controleklantenbestand. Er zijn simpelweg te weinig accountants beschikbaar, terwijl de controle-eisen zijn toegenomen. Zo stelde EY in het transparantieverslag over 2019 onomwonden dat het terugdringen van overmatige werkdruk "in belangrijke mate is gerealiseerd door afscheid te nemen controleklanten. Daartoe hebben we ons klantenbestand tegen het licht gehouden en gewogen op onder meer risico's, omvang en complexiteit, de mate van vergoeding van alle uren en onze beschikbare capaciteit".

Aandacht voor preventie

Deze drastische ingreep staat niet op zichzelf, maar maakt onderdeel uit van een breder beleid dat een aantal jaren geleden is ingezet en waar verzuimpreventie een belangrijk uitgangspunt is. Dit wordt uitgedragen door de hele 'verzuimketen'; van werkgevers tot arbodiensten, verzekeraars en adviesbedrijven op dit terrein. "We hebben op dit gebied echt een verdiepingsslag gemaakt", legt Marolein Heijstraten (Deloitte) uit. "Er is veel meer aandacht voor het welzijn van werknemers en het is intern ook veel meer geaccepteerd om het gesprek daarover te voeren. Dat wordt door leidinggevenden gestimuleerd, omdat ze ook zelf zien dat het voor hun afdeling een positieve uitwerking heeft." Waar een jaar of vijf, zes geleden de focus nog lag op lichamelijke vitaliteit, is de aandacht uitgebreid naar mentale fitheid. Dat lijkt een logisch gevolg van het feit dat een groot deel van het verzuim veroorzaakt wordt door psychische klachten.

'Er is veel meer aandacht voor het welzijn van werknemers en het is intern ook veel meer geaccepteerd om het gesprek daarover te voeren.'

Vaak is dat een combinatie van stress op het werk en spanning in de situatie thuis, stelt Igno Schings, directeur collectieve inkomensverzekeringen bij Nationale-Nederlanden, met een marktaandeel van 25 procent een belangrijke speler in de accountantsbranche. "Denk aan mantelzorg voor je ouders, een ziek kind thuis of een scheiding. Je bent dan uit balans en dat uit zich onder meer in ziekmeldingen. Het is daarom zaak er op tijd bij te zijn."

Financiële gezondheid

Het verzuimcijfer mag dan laag zijn in de zakelijke dienstverlening, toch kampt één op de zes werknemers met burn-out-achtige klachten, signaleert Bas van der Tuyn, werkzaam bij Aon, een verzekeringsmakelaar die onder meer bemiddelt in en adviseert over inkomensverzekeringen. "De preventieprogramma's raken ook onderdelen van het leven van werknemers waar stress kan ontstaan. Je hebt het dan niet alleen over vitaliteit en aandacht voor ontspanning, maar ook voor zaken als loopbaanbegeleiding en financiële gezondheid." Bij dit laatste aspect wijst Van der Tuyn op moeilijkheden bij de financiering van een koophuis of uit de hand gelopen schulden. "Ook bij werknemers in de financiële en zakelijke dienstverlening komen loonbeslagen voor."

Veel grote en middelgrote accountantsorganisaties hebben inmiddels zo'n uitgebreid programma opgetuigd. Bij Flynth gebeurt dit bijvoorbeeld onder de noemer 'duurzame inzetbaarheid', bij Deloitte onder de term well-being.

Kleine accountantskantoren

Maar bij kleinere kantoren ligt dat anders, ziet Perry Perdok (ArboNed). Daar is vaak geen aparte HR-afdeling en heeft de dga soms onvoldoende kennis over verzuim en preventie. De arbodienst, die onder meer leden van SRA en Novak als klant heeft, wordt dan door de kantoordirecteuren ingeschakeld om te ondersteunen bij verzuimbegeleiding en bij de wettelijk verplichte risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). "Daarnaast doen we periodiek preventief medisch onderzoek en bieden open spreekuur voor werkenden met gezondheidsvragen in relatie tot hun werk. Zo voorkomen en beperken we verzuim." Perdok benadrukt dat het verzuim bij kleine kantoren gemiddeld genomen laag ligt. "Sociale steun van collega's en leidinggevende, verbondenheid en autonomie spelen daarbij een belangrijke rol." Vorig jaar steeg het verzuim bij kleine kantoren licht, aldus Perdok. "Maar we zagen wel dat het langdurend verzuim (langer dan zes weken) flink steeg door een toename van psychische klachten." 

Verzuimverzekering

Het lage verzuim kan echter niet voorkomen dat juist kleine kantoren zijn aangewezen op een verzuim- en andere inkomensverzekering, betoogt Igno Schings (Nationale-Nederlanden). "Het financiële risico voor een kleine werkgever is dan te groot. In een kantoor van tien werknemers betekent een ziekmelding van een werknemer al een verzuim van tien procent. Zeker wanneer dit verzuim lang duurt, kunnen de gevolgen enorm zijn."

Grote kantoren met meer dan 75 werknemers kunnen verzuim over het algemeen zelf opvangen, daar geldt de wet van de grote getallen, aldus Schings.  Deloitte en Flynth geven desgevraagd aan dat ze het risico inderdaad zelf dragen. Jessica Odijk (Flynth): "Tot een paar jaar geleden hadden we wel een verzekering, maar door een andere aanpak is het risico zelf dragen nu een positieve business case. Meer aandacht voor preventie en een actieve houding van de casemanagers geven dan de doorslag." Zowel Flynth als Deloitte kiezen ervoor om de financiële risico's waar medewerkers op de lange termijn mee te maken zouden kunnen krijgen wel te verzekeren. HR-directeur Marjolein Heijstraten: "Dan kun je denken aan specifieke zaken als de WIA-hiaat en WIA-excedentverzekeringen. Daarmee kun je bij langdurige arbeidsongeschiktheid een te forse inkomensterugval voor werknemers voorkomen."

Casemanagers zijn actief

Veruit het meeste verzuim is binnen enkele weken tot maanden weer weggewerkt. Vergeleken met een aantal jaren geleden zijn we in de verzuimbegeleiding met de inzet van een casemanager veel pro-actiever, vindt Jessica Odijk (Flynth). "Vanaf de eerste verzuimdag gaat de casemanager met de zieke werknemer en de leidinggevende het gesprek aan wat er mogelijk aan de hand kan zijn. Op die manier kun je overbelasting, om wat voor reden dan ook, sneller herkennen en dus ook sneller een oplossing aanreiken. Bijvoorbeeld om een tijdje wat minder uren te werken. Daardoor voorkom je dat mensen helemaal uitvallen."

'Veruit het meeste verzuim is binnen enkele weken tot maanden weer weggewerkt.'

Dat is ook het geval bij de kleine kantoren, ervaart Perry Perdok (ArboNed). "Onze klanten hebben altijd een vaste contactpersoon die werkt onder taakdelegatie van de bedrijfsarts. Wij werken veel met overeenkomsten waarin verzuimverzekeraar en werkgever afspreken dat we uiterlijk binnen vijf dagen persoonlijk contact hebben met een zieke werknemer." Perdok wijst er nog op dat verzekeraars een claimbetaling kunnen opschorten wanneer werkgevers zich niet aan een dergelijke overeenkomst houden, of de re-integratieadviezen van verzekeraar en arbodienst niet opvolgen.

Weinig langdurig verzuim

Het percentage voor uitval langer dan twee jaar ligt bij accountants dan ook zeer laag, in vergelijking met het totale verzuimcijfer van 2-3 procent. Dit komt mede doordat binnen de branche nauwelijks zogeheten 'beroepsziekten' voorkomen en bepaalde risico's, zoals het werken op hoogte of het werken met gevaarlijke stoffen, niet aan de orde zijn. Een aantal geïnterviewden schat dat bij zo'n 0,1 procent van de werknemers de ziekte of uitval langer dan twee jaar duurt. Desalniettemin kan de financiële schade van een individueel ziektegeval oplopen omdat een werkgever twaalf jaar verantwoordelijk blijft voor een zieke werknemer, zelfs wanneer die werknemer niet meer in dienst is. De vraag of en zo ja welke risico's je dan wilt verzekeren als werkgever, is in de meeste gevallen maatwerk, benadrukt Igno Schings (NN). Behalve bij private verzekeraars kunnen werkgevers dit risico ook onderbrengen bij het UWV, vult Bas van der Tuyn (Aon) aan. "Wij merken dat de keuze tussen deze twee routes bij heel veel werkgevers puur financieel gedreven is."