Marc Schweppe

Geen villa met oprijlaan in Wassenaar, geen lommerrijk optrekje in het Gooi met een glanzend wagenpark op de oprit. Wie bij Kris Douma op bezoek gaat, parkeert in de Utrechtse wijk Wittevrouwen in een nauw straatje en legt te voet de laatste meters af naar zijn middenwoning. In de kleine hal staat een stapel bananendozen, vol met boeken die een nieuwe bestemming moeten krijgen.
Douma (1961) loopt op zijn thuiswerkdag in trui en spijkerbroek. Kris en zijn partner Marion zijn lezers. Eén wand in de woonkamer is geheel bestemd voor de boekenkast. Douma oogt bescheiden en zachtaardig, al doet zijn soms felle blik vermoeden dat je beter geen ruzie met hem kunt maken.

De kandidaat voor het voorzitterschap van de NBA kent het accountantsberoep al jaren, vanuit diverse rollen. Aanvankelijk vakbondsman, stort hij zich later als Kamerlid voor de PvdA op de behandeling van de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), al is dat in Den Haag "geen onderwerp waar je als politicus wereldberoemd mee wordt".

'De behandeling van de Wta is in Den Haag geen onderwerp waar je als politicus wereldberoemd mee wordt.'

Na zijn Kamerlidmaatschap, waarin hij ook woordvoerder was op Verantwoordingsdag en bij rapporten van de Algemene Rekenkamer, wordt hij directeur verantwoord beleggen bij een grote pensioenvermogensbeheerder en vertegenwoordigt hij pensioenfondsen als aandeelhouder bij beursgenoteerde ondernemingen. Hij praat nog graag over die ervaringen tijdens Nederlandse aandeelhoudersvergaderingen. "In al die rollen was ik klant van de accountant. Dus ik ben zeer doordrongen van het belang van het werk van accountants en hun bijdrage aan vertrouwen in het maatschappelijk verkeer."

Implementatie verbeterplan

In 2015 intensiveert zijn bemoeienis met het accountantsvak, als Douma een jaar lang binnen de NBA werkt aan de implementatie van de 53 maatregelen uit het verbeterplan In het publiek belang. Sinds enkele jaren is hij professioneel toezichthouder. Het accountantsberoep noemt hij een mooi vak, dat tegelijk te maken heeft met een kritische samenleving. "Dat mag, maar de accountant is too important to fail."

Ondanks het goede werk dat veel accountants doen en ondanks alle maatregelen die de afgelopen jaren zijn genomen om de kwaliteit van de audit te verbeteren, worstelt de sector nog steeds met het eigen imago. "Terecht of niet, if people define a situation as real, it is real in its consequences", stelt Douma, die van huis uit socioloog is. "Dat is jammer, zowel voor de samenleving als voor de sector zelf en ook voor de aantrekkelijkheid van het beroep."

Nieuwe regels

Het werk van de accountant is gebaseerd op regels en standaarden. Een kwaal van de huidige samenleving is om bij ieder probleem weer nieuwe regels te maken. Maar dat is niet per se de oplossing, meent Douma. Belangrijk is vooral voor ogen houden voor wie je het werk doet. De gebruikers van de jaarrekening, het maatschappelijk verkeer, het publiek: hoe je het ook noemt, voor Douma staat voorop dat niet de opdrachtverlener, maar de samenleving de uiteindelijke klant van de accountant is. "Daar is de grootste winst te behalen."

'Belangrijk is vooral voor ogen houden voor wie je het werk doet.'

Wat hem betreft neemt de NBA de regie in een proces waarin accountants bijdragen aan herstel van vertrouwen in de eigen sector en daarmee aan herstel van vertrouwen in overheid en bedrijfsleven. Een aantal dossiers vraagt daarbij telkens om aandacht, zoals fraude, continuïteit en duurzaamheid.

De eerste niet-accountant die op de rol staat om NBA-voorzitter te worden, is niet bang om bij zulke dossiers overruled te worden door ervaren accountants van de grote marktpartijen. "Aftroeven lost het probleem niet op", aldus Douma. Hij deelt de visie van hoogleraar Marcel Pheijffer dat het maatschappelijk verkeer gebaat is bij een accountant die spreekt, als de feiten daar aanleiding toe geven. "Dat betekent investeren in cultuur, professioneel-kritische houding en meer forensische vaardigheden voor controlerend accountants", meent hij. "Het is niet zo dat alle accountants langs de eindtermen van Marcel Pheijffer moeten, maar de noodzaak van meer forensische expertise lijkt me onmiskenbaar." Ook een aanpak voor de hele keten is van belang, inclusief interne accountants, accountants in business en samenwerking met partners in de keten, zoals de AFM, de FIU en handhavings- en opsporingsdiensten.

Duurzaamheid

Als het over duurzaamheid gaat, moet het beroep wat Douma betreft af van de neiging om te spreken over 'niet-financiële informatie'. Aan heel veel zaken zit immers een financiële component. "In mijn tien jaar ervaring als vertegenwoordiger van aandeelhouders heb ik menig onderneming financieel in de problemen zien komen door slecht ESG-risicomanagement."
Belangrijk is vooral om te komen tot goede ESG-standaarden, want accountants moeten weten waaraan ze informatie moeten toetsen. "Nu is nog niet scherp hoe we dat moeten doen." Ook moet het beroep eerlijk zijn over wat van de accountant rondom duurzaamheidsinformatie mag worden verwacht.

'De noodzaak van meer forensische expertise lijkt me onmiskenbaar.'

De gewezen vakbondsman heeft ook oog voor de NBA-achterban werkzaam in de mkb-praktijk. Vanuit zijn eigen achtergrond heeft hij mogen ervaren hoe afhankelijk de ondernemer vaak is van een accountant. "Dat segment haalt de krant niet, maar ik zie het belang van de accountant daar zeker in."
Een praktisch initiatief als NBA Helpt, opgezet bij de start van de coronacrisis, sluit goed aan bij de wensen vanuit de mkb-praktijk, meent hij. De helpdesk, de FAQ's op de website en de drukbezochte webinars voldoen duidelijk aan een behoefte.

Screening

Douma is niet de eerste kandidaat die door de NBA is voorgedragen voor het voorzitterschap. Dit voorjaar ging een voordracht van Ted Verkade binnen enkele dagen mis, omdat een oud dossier in de weg zat. Douma verwacht niet dat zoiets opnieuw een rol zal spelen.

'Ik hoop dat de veranderbereidheid aanwezig is om de komende jaren betekenisvolle stappen te zetten.'

Onderdeel van zijn screening was onder meer een viereneenhalf uur durend interview over mogelijke dealbreakers. Hij noemt het begrijpelijk dat die screening intensief moest zijn. "Ik ben maximaal transparant geweest, zowel de sector als ikzelf heb er niets aan om achteraf ergens mee geconfronteerd te worden."

Kris Douma hoopt op steun van de ledenvergadering op 13 december, als zijn verkiezing op de rol staat. "Ik hoop dat de veranderbereidheid aanwezig is om de komende jaren betekenisvolle stappen te zetten. Samen met de sector wil ik werken aan herstel van vertrouwen. Dat blijft toch de kern."