Peter Diekman

Op 1 december 2021 publiceerde het Financieele Dagblad een artikel over de "misdragingen van topadvocaat Aldo Verbruggen". Die misdragingen zouden bestaan uit het feit dat de advocaat zich, in tegenstelling tot zijn opdracht, niet onafhankelijk zou hebben opgesteld in een onderzoek naar fraude in het IT-bedrijf van Gerard Sanderink. De advocaat was door Sanderink ingehuurd om onafhankelijk onderzoek te doen, aldus de ex-geliefde van Sanderink in het FD.

Het begrip onafhankelijkheid is een ingewikkeld begrip, dat vaak wordt gebruikt terwijl eigenlijk objectiviteit wordt bedoeld. Onafhankelijkheid in de accountantspraktijk betekent dat de accountant voor zijn beroepsuitoefening en de continuering daarvan niet afhankelijk is van één of enkele cliënt(en). De accountant is vrij om een cliënt wel of niet aan te nemen en is vrij om te handelen zoals de accountant dat goeddunkt, weliswaar binnen de kaders van de beroepsregels.

'Objectiviteit gaat hand in hand met onpartijdigheid.'

Objectiviteit betekent dat de accountant zich in de oordeelsvorming niet ongepast laat beïnvloeden. Dit ziet dus meer op de mindset van de accountant. Objectiviteit gaat hand in hand met onpartijdigheid. Zonder de belangen van een partij te behartigen rapporteert de accountant de reële feiten.

Kernwaarden en Gedragsregels

De advocatuur kent de zogenaamde Kernwaarden en daarnaast Gedragsregels. De Kernwaarden en Gedragsregels zijn vergelijkbaar met de fundamentele beginselen van de accountant, met dien verstande dat er ook fundamentele verschillen zijn. De Kernwaarden in de advocatuur zijn: Onafhankelijk, Partijdig, Deskundig, Integer en Vertrouwelijk.

De Gedragsregels luiden in iets andere bewoordingen hetzelfde. De advocaat dient dus in diens beroepsuitoefening onafhankelijk te zijn. Met andere woorden: de advocaat mag voor de beroepsuitoefening en de continuering daarvan niet afhankelijk zijn van één of enkele cliënt(en). De tweede kernwaarde van de advocaat is partijdigheid. In de uitleg daarvan wordt gesteld "Advocaten handelen partijdig in de behartiging van de gerechtvaardigde belangen van de cliënt. Mede daardoor is de advocaat, als academisch geschoolde jurist, een bijzondere bemiddelaar tussen de rechtzoekende en de rechter. Dit komt met name tot uiting in de procespraktijk. De advocaat is echter ook een bijzondere bemiddelaar tussen de rechtzoekende en het recht. Dit komt met name naar voren in de adviespraktijk. Zo bezien is de advocaat 'de gids in de jungle van het recht'. In deze gedragsregels is qua taalgebruik met name aangesloten bij de procespraktijk. De gedragsregels gelden echter ook voor de adviespraktijk, tenzij uit de tekst nadrukkelijk anders blijkt." (Gedragsregels Advocatuur op advocatenorde.nl).

Het gaat in de zaak rond Verbruggen niet zoals wordt gesteld om onafhankelijkheid, maar om objectiviteit en partijdigheid. De e-mailcorrespondentie, waar in het FD-artikel naar wordt verwezen, duidt erop dat Verbruggen de belangen van Sanderink heeft behartigd, althans diens belangen in het oog had in de e-mailcorrespondentie met de toenmalige advocaat van Sanderink. Nu Verbruggen door Sanderink voor het fraudeonderzoek is aangesteld, is dat uit het oogpunt van partijdigheid ook logisch. Als Verbruggen zich houdt aan de Kernwaarden, is hij per definitie partijdig. Immers, de advocaat mag in de beroepsuitoefening nimmer afwijken van de Kernwaarden, zoals de accountant nimmer mag afwijken van de fundamentele beginselen. Voor zijn beroepsuitoefening zal Verbruggen, naar mag worden aangenomen, niet afhankelijk zijn van de opdracht van cliënt Sanderink. Dus onafhankelijkheid is niet in het geding.

Waarheidsvinding

In een door accountants uitgevoerd fraudeonderzoek, of eigenlijk in een onderzoek naar financieel economische criminaliteit, gaat het om waarheidsvinding. Er moet antwoord komen op vragen als wat, wanneer, wie, waarom, hoe, welke middelen en methoden en soortgelijke vragen. Het gaat de accountant om het aandragen van feiten, zonder daar een waardeoordeel aan te verbinden. Dat waardeoordeel is aan de opdrachtgever, vaak het bestuur of de commissarissen van een onderneming en in sommige gevallen de rechter.

'Het gaat de accountant om het aandragen van feiten, zonder daar een waardeoordeel aan te verbinden.'

De accountant is objectief, onpartijdig en oordeelt niet. Samenwerking met juristen of advocaten staat deze objectiviteit van de accountant niet in de weg. Het is van belang dat de bevindingen van de accountant uiteindelijk op een juiste wijze worden vertaald in juridisch relevante bewoordingen. Dit is het werk van de jurist en niet van de accountant. Ook kunnen juristen bijdragen door de accountant te begeleiden, opdat geen juridische of procesmatige fouten worden gemaakt tijdens het onderzoek.

Hoewel de accountant wel objectief en niet partijdig is, kan deze toch optreden als  partijdeskundige. De accountant moet wel duidelijk zijn over die rol. Maar ook in deze rol gelden de regels van de VGBA onverkort en dient de accountant objectief te blijven tijdens het onderzoek. Het kan voorkomen dat de feitelijke bevindingen van de accountant indruisen tegen de belangen van de partij voor wie wordt opgetreden. De accountant zal deze feitelijke bevindingen nochtans zonder vooringenomenheid rapporteren.

Ieder eigen rol

Dat staat haaks op de positie van de advocaat. Wanneer de advocaat bevindingen onder ogen krijgt die het onwettig handelen van de cliënt bevestigen, zal de advocaat deze bevindingen niet toevoegen aan het procesdossier, omdat dit de belangen van de cliënt niet dient. Die bevindingen komen dan niet aan de oppervlakte, althans niet door toedoen van de advocaat.

'Accountants en advocaten hebben ieder een eigen en belangrijke rol in het maatschappelijk verkeer.'

Accountants en advocaten hebben ieder een eigen en belangrijke rol in het maatschappelijk verkeer. Het is evenwel belangrijk om de verschillen in die rollen steeds goed onder ogen te zien. Accountants moeten niet optreden als halve juridische deskundigen en advocaten moeten niet optreden als halve accountants. Samenwerken tussen de beide beroepsgroepen, ieder met een eigen verantwoordelijkheid, is goed. Solitair optreden van de accountant en van de advocaat in complexe financieel forensische onderzoeken leidt doorgaans tot suboptimale resultaten.