Henk Vlaming

Half maart sloten alle horecabedrijven noodgedwongen hun deuren. Alleen afhalen en bezorgen waren nog toegestaan. "Alsof je plotseling een stresstest uitvoert in de horeca", zegt Dimitri van den Berghe van accountantskantoor Van den Berghe & Verdegaal. "Natuurlijk verwacht ik een krimp. Een van mijn klanten is al failliet."

De laatste twee maanden gingen er 62 horecabedrijven over de kop, meldt het CBS. Dat is bijna een verdubbeling ten opzichte van de eerste twee maanden van dit jaar (33). Zijn deze donkere wolken de voorbode dat 2020 het rampjaar 2013 gaat evenaren? Toen gingen er 378 horecazaken op de fles. Dat was tegen het einde van de financiële crisis. Nu staat het bedrijfsleven pas aan het begin van een nieuwe crisis. 

Hardst getroffen

De horeca is de sector die het hardst wordt getroffen, aldus informatiespecialist Graydon in april. Driekwart van de bedrijven hier wordt bovengemiddeld hard geraakt. "Het is de vraag of zij het op de lange termijn zullen overleven", aldus Mandy Stevens, commercieel directeur van Graydon.

Sectorspecialist Jos Klerx van de Rabobank voorziet een omzetverlies van minimaal veertig procent onder horecaondernemers. "Waarschijnlijk wordt het meer. Hoe langer deze crisis duurt, hoe groter het verlies. Zonder extra steun gaat een derde van de horecabedrijven kopje onder."

'Zonder extra steun gaat een derde van de horecabedrijven kopje onder.'

Dat zou neerkomen op ruim twintigduizend failliete horecabedrijven, een record. In de vorige crisis, tussen 2008 en 2014, gingen er 'slechts' 1.550 horecazaken failliet, drie tot vier procent van het totaal. Klerx denkt dat vooral de horeca in de metropoolregio Amsterdam klappen krijgt; die is sterk afhankelijk van buitenlands toerisme uit verre landen. "Dat herstelt pas in 2023, als ook het vliegverkeer weer op gang komt. Daarnaast krijgt de horeca voor de zakelijke markt het moeilijk, want daar gaat worden gestuurd op kosten. In gebieden als Zeeland en de Wadden treedt het herstel eerder op, die richten zich meer op regionaal toerisme."

De NOW-regeling gaat de ondernemers niet redden, stelt Koninklijke Horeca Nederland. De brancheorganisatie heeft uitgerekend dat horecabedrijven slechts maximaal driekwart van alle loonkosten vergoed krijgen. Er wordt al gelobbyd voor een nieuw steunpakket. "Ik heb de stellige indruk dat het kabinet inmiddels duidelijk voor ogen heeft met welke gigantische financiële uitdagingen horecaondernemers te maken hebben", aldus voorzitter Robèr Willemsen. 

Geen vetpot

Het doemscenario staat in schril contrast met de aanhoudende groei van afgelopen jaren. Sinds 2013 zijn er ruim vijftienduizend horecazaken bijgekomen, tot 62.800 afgelopen voorjaar. Vorig jaar nam de totale omzet toe met 3,5 procent tot 23,5 miljard euro. Het aantal werknemers steeg met 75.000 tot 440.000 in 2018, het laatst bekende cijfer.

"De sector is echter gegroeid door de vele nieuwe toetreders", nuanceert Dimitri van den Berghe. "De concurrentie is er groot, ook door nieuwe spelers als Thuisbezorgd.nl, die hoge marges rekent aan ondernemers." 

Een vetpot is de horeca nooit geweest. "Met tien procent marge doe je het als horecaondernemer bovengemiddeld goed", zegt Mark Tamsma van Horeca Accountancy, een landelijk accountantskantoor dat zich uitsluitend op de horeca richt. "De meesten maken drie tot vier procent rendement, waarmee je nauwelijks reserves opbouwt. Dan is er ook nog een groep ondernemers die minder verdient dan een gemiddelde werknemer." 

"Personeelskosten en huisvestingskosten zijn de grootste uitdaging", stelt Daan Bregman van Bregman Accountants. "Om te starten heb je al gauw anderhalve ton nodig, maar de exploitatie is niet kapitaalintensief. Hoge schulden zijn er weinig. Leveranciers krijgen wekelijks betaald uit de omzet. In feite worden de financiële risico's afgedekt met leverancierskredieten." 

In de kern gezond

De vraag is of de horeca een bubbel is die klapt door de crisis, of dat de sector in de kern gezond is. Het laatste is het geval, denken accountants met grote horecaportefeuilles. "In de vakpers van de horeca roepen ze al dat twee derde van de horecabedrijven over de kop gaat, maar dat lijkt me overdreven", zegt Mark Tamsma.

Hij voorspelt dat negentig procent van de horecabedrijven zal overleven. "Ik snap dat de sector het ernstiger voorstelt vanwege de compensatie die men van de overheid verwacht. Maar ik denk dat de situatie een normale teruggang is die de horeca eens in de tien jaar doormaakt. Zo had je vroeger de discotheeksector; die is ingehaald door de tijd, niet door een crisis. Nu zijn het de cafés die het zwaar hebben, de natte horeca. Die hadden al moeite om een rendabele bezettingsgraad te realiseren. Door de coronacrisis wordt dat alleen maar lastiger." 

Ewoud Dijkman van accountantskantoor Dijkman-AC wijst erop dat niet de hele horeca in de piepzak zit. "Vooral in de regio zijn er familiebedrijven die hun vastgoed in eigendom hebben. Als de NOW-vergoeding redelijk uitpakt, in combinatie met het verlengen van de looptijd van de financiering, hebben zij weinig kosten. Ondernemers die al wat langer in de horeca zitten, hebben bovendien reserves opgebouwd." 

Daarnaast is er van alle kanten steun, zegt Daan Bregman. "Banken geven uitstel op leningen, ondernemers kunnen extra lenen dankzij borgstellingskrediet van de overheid en personeelskosten worden gesubsidieerd. Daarmee kunnen ondernemers de komende vier maanden doorkomen." 

Nieuw perspectief

Die periode is voor veel horecaondernemers genoeg om zicht te krijgen op nieuw perspectief, denkt Dijkman. "Als terrassen en horecagelegenheden weer gedeeltelijk open mogen op 1 juni, kunnen horecaondernemers beter inschatten welke periode ze financieel moeten overbruggen. Met dit vooruitzicht kun je het gesprek aangaan met banken en financiers."

Wat helpt is de afkoeling van de arbeidsmarkt, zegt Mark Tamsma. "Daarmee zijn ook de buitensporige arbeidsvoorwaarden over." Hij denkt dat horecaondernemers flexibel genoeg zijn om zich aan te passen. "Straks moeten gasten reserveren, ook voor het terras, en gedeeltelijk vooruitbetalen. Ondernemers beperken de bezoektijd, want ze willen elke gast kunnen ontvangen. Minder dienstverlening beperkt de loonkosten verder en dat is goed uit te leggen, want deze tijd vraagt om een stukje zelfbediening. Met dit soort maatregelen kun je veel beter plannen, dit maakt de horeca efficiënter."

'Deze tijd vraagt om een stukje zelfbediening.'

Hulp, efficiency en aanpassingsvermogen kunnen echter niet voorkomen dat er toch horecabedrijven gaan omvallen. "Misschien meer dan gemiddeld, maar leegstand zie ik niet ontstaan in de horeca", denkt Tamsma. "Nieuwe ondernemers nemen failliete zaken over voor een habbekrats, zonder hoge uitgaven voor goodwill."

Ook de Rabobank ziet de horeca als sector overleven. "Wij zien de vitale functie in leefgebieden", zegt sectorspecialist Jos Klerx. "Op de lange termijn verwachten wij zelfs een groeiende behoefte aan samenkomen. Juist vanwege de toegenomen digitalisering."