Björn Remmerswaal

De NOW 1-regeling werd in maart van dit jaar, kort na de lockdown, in het leven geroepen en aanvragen kon tot eind mei. De eerste tranche van de regeling kostte bijna acht miljard euro en de besteding van zoveel gemeenschapsgeld vraagt om een goed georganiseerde controle. De accountantsprotocollen voor de NOW-regeling zijn inmiddels bekend en vrijwel alle accountantskantoren zijn gestart met ofwel de planningsfase of de uitvoerfase van de controle.

Veel kantoren komen na een eerste inventarisatie tot de conclusie dat een flink aantal ondernemingen correcties zal moeten plegen op hun aanvraag. PwC vindt dat ook logisch: "De NOW-regeling is natuurlijk onder stoom en kokend water tot stand gekomen om ondernemers in ons land bij te staan, dus zoals verwacht zien we wel degelijk wijzigingen ten opzichte van de initiële aanvragen."

De woordvoerder van BDO vat samen wat de meeste kantoren laten weten: "Ons beeld is dat de regeling niet altijd juist is toegepast, waardoor regelmatig moet worden gecorrigeerd. Tevens komt het voor dat de regeling verschillend kan worden uitgelegd, hetgeen soms leidt tot onduidelijkheid." Alfa voegt toe dat de correcties ook logisch zijn. Wilco van der Spek, directeur bij Alfa: "Omdat achteraf aanvragen niet meer mogelijk is hebben - terecht - veel ondernemers het zekere voor het onzekere genomen."

'Veel ondernemers hebben het zekere voor het onzekere genomen.'

Dat correcties moeten worden uitgevoerd, is niet altijd een probleem, maar kan volgens sommige kantoren wel een probleem worden, nu de crisis lang blijkt aan te houden. Accon avm: "Uit een voorlopige inventarisatie blijkt dat er door veel ondernemers te veel NOW is aangevraagd. Het goede nieuws is dat de impact van de eerste fase van de coronacrisis voor veel ondernemers lijkt mee te vallen. Het betekent echter ook dat er ondernemers zijn die (een deel van de) subsidie terug moeten betalen. Nu er weer nieuwe maatregelen zijn genomen en naarmate de crisis langer duurt, verwachten we dat bepaalde sectoren het extra hard voor de kiezen zullen krijgen. Als mkb-kantoor zien we dat met name bij onze klanten in de horeca, de reis- en evenementenbranche."

Onduidelijkheden

De onduidelijkheden spelen zich volgens de meeste kantoren vooral af bij de schatting van de omzetdaling, die in veel gevallen bleek mee te vallen, en bij het concernbegrip. Zo hebben veel bedrijven die deel uitmaken van een groter concern individuele aanvragen gedaan waarbij geen rekening is gehouden met de groepsverhoudingen.

Sikko Bruinsma, partner bij KPMG en hoofd van de NOW-taskforce: "De correcties die plaatsvinden zitten hoofdzakelijk op het vlak van de keuze tussen artikel 6 (op groepsniveau) en artkikel 6a (als individuele entiteit). Veel ondernemers hebben ten onrechte onvoldoende rekening gehouden met de groepssituatie waarvan ze deel uitmaken. Door de aanpassing te doen naar de feitelijke situatie veranderen de perspectieven en ook de voorwaarden gesteld aan de subsidie. Dit kan in sommige gevallen worden gecorrigeerd, maar in sommige gevallen leidt dit ook tot het moeten terugbetalen van de subsidie, bijvoorbeeld omdat je als groep niet aan de 20 procent omzetdaling toekomt, maar als individuele onderneming wel."

Volgens KPMG is dit vooral bij grote bedrijven weleens ingewikkelde materie. "Zeker bij hele grote juridische structuren is het zeer complex om te bepalen wat uiteindelijk als 'groep' moet worden geduid vanuit de NOW-regeling."

Baker Tilly ziet ook dit soort situaties, waarin onduidelijkheid heerst of er is aangevraagd op concernniveau, of door gebruikmaking van de 'verruimde concernbepaling', en of daar bij de definitieve vaststelling nog in kan worden geswitcht. "Dat onderscheid is van groot belang in verband met de berekening van de daadwerkelijke omzetdaling én in verband met een eventueel verbod op het uitkeren van dividend/bonussen binnen het concern. Tevens kan de uitkomst hiervan tot gevolg hebben dat er een ander type verklaring bij de aangifte moet worden verstrekt. Als namelijk gebruik wordt gemaakt van de 'verruimde concernregeling', zoals bedoeld in artikel 6a, dient er altijd een assurancerapport met redelijke mate van zekerheid te worden verstrekt. Dit betreft een assurance-opdracht waarbij de meest uitgebreide set van protocollen en standaarden van toepassing is."

Anja Bast, directeur vaktechniek bij Flynth, ziet dezelfde problemen en laat weten dat bij sommige bedrijven ook correcties moeten worden uitgevoerd omdat er gebruikgemaakt is van meerdere regelingen. "We zien dat verschillende steunmaatregelen 'door elkaar heen lopen', zodat de NOW-subsidie lager uitvalt of soms zelfs vervalt. Denk hierbij aan de aanvullende maatregelen in de sierteelt- en frietaardappelen sector, maar ook de cultuursector."

Baker Tilly wijst nog op een ander probleem: onduidelijkheid bij ondernemers over wat ze momenteel nou precies moeten doen. "Het beeld dat wij hebben is dat er in het algemeen nog veel onduidelijkheid is bij ondernemingen naar aanleiding van de uitvraag van het UWV om de vaststelling van de NOW 1.0 aan te vragen. Veel ondernemingen weten niet (goed) wat ze moeten doen en wat er moet worden aangeleverd. Daarover worden wij veel bevraagd."

Extra werk

De controle van alle aanvragen brengt nogal wat werk met zich mee. De NBA raadde accountantskantoren in juni al aan om te anticiperen op de werkzaamheden en tussentijds te inventariseren om problemen achteraf te voorkomen. De standaarden en protocollen waren toen echter nog niet bekend. Doordat het accountantsprotocol pas in september beschikbaar kwam, is het niet alleen voor accountants even bijschakelen, maar ook voor ondernemers. "Hierdoor waren bedrijven pas recent op de hoogte van de onderzoeken die accountants moeten doen, alsook de diepgang daarvan", stelt EY. "De diepgang komt bij diverse bedrijven wel als een verrassing."

'Er wordt veel van de accountant gevraagd.'

Ten tijde van de NOW-meetperiode waren bedrijven volgens EY administratief niet altijd optimaal ingericht voor dergelijke onderzoeken. "Uiteraard dienen zij een controleerbare administratie te hebben, maar sommige interne beheersmaatregelen vinden per kwartaal of per jaar plaats. Dat maakt dat diverse beheersmaatregelen niet aanwezig waren ten tijde van de meetperiode, terwijl het accountantsprotocol daar wel om vraagt. Hier zal het bedrijf in samenwerking met de accountant tot een optimale oplossing moeten komen. De standaarden geven daar ook ruimte voor, helaas wel met een mogelijke korting op het subsidiebedrag."

Teams

Alle kantoren zijn al een tijd aan het anticiperen op de werkzaamheden qua teambezetting- en opleiding. De meeste kantoren geven aan dat de klantenteams ook de NOW-controle doen bij hun klant, vanwege de bestaande kennis die van pas komt bij de controle. Sommige kantoren hebben ook speciale ondersteuning opgezet. Zo heeft Mazars een NOW-kenniscentrum opgetuigd: "Dat werkt de NOW-regelgeving verder uit, dient als vraagbaak en maakt producten die helpen bij de uitvoer van de werkzaamheden."

BDO werkt met vaste NOW-aanspraakpunten per kantoor die de controleteams ondersteunen. "Verder wordt er gewerkt met FAQ's en vragenuurtjes en is er een centraal NOW-support team om kennis te delen en complexe vraagstukken te beoordelen. Waar nodig worden vragen aan de NBA voorgelegd."

Accon avm werkt met dedicated teams  die speciaal zijn vrijgemaakt voor de NOW-regeling. "Daarbij is er veel aandacht voor intervisie en kennisdeling. Tevens werken collega's uit de samenstel- en controlepraktijk nauw samen in dit traject."

De big four en Mazars laten weten allemaal met varianten van een soort centraal NOW-team te werken, dat klantteams bijstaat met alle kennis die nodig is. EY heeft een werkgroep opgezet met daarin de diverse disciplines (audit, samenstel, (arbeids)recht) die benodigd zijn voor de uitvoering van de NOW-onderzoeken. Ook KPMG heeft een speciale taskforce die de logistiek en kennisdeling regelt. PwC heeft een multidisciplinair team opgezet met eveneens juridische en forensische experts aan boord.

'De diepgang van de controle komt bij diverse bedrijven wel als een verrassing.'

Alfa vult klantenteams aan met specialisten die een speciale opleiding hebben gevolgd over de NOW-regeling voor de "specialistische kennis in verband met kwaliteit". Qua timing kiest een aantal kantoren, waaronder Alfa, voor maatwerk per klant. "Sommige klanten willen graag zo snel mogelijk afrekenen en andere klanten willen de werkzaamheden zo efficiënt mogelijk hebben uitgevoerd en dit combineren met de werkzaamheden voor de controle van de jaarrekeningen over het boekjaar 2020."

Een aantal andere kantoren, waaronder KPMG en Baker Tilly, laten weten de NOW 1-werkzaamheden zoveel mogelijk dit najaar uit te voeren. "Dit omdat de capaciteit in het voorjaar vaak al volledig ingezet wordt voor de uit te voeren jaarrekeningcontroles, waarbij naar verwachting in die periode ook de NOW 2 en wellicht al de NOW 3 werkzaamheden uitgevoerd zullen moeten worden", aldus Baker Tilly.

Maatschappelijke rol

Enkele kantoren noemen expliciet hun maatschappelijke rol niet uit de weg te willen gaan. Rob Bergmans, audit leader bij Deloitte: "Het geld dat de overheid beschikbaar heeft gesteld met de NOW-regeling moet op de juiste plek terechtkomen. Deloitte is van mening dat we onze maatschappelijke rol als accountant moeten nemen bij het geven van assurance op de juiste toepassing van en aanspraak op deze regeling." PwC onderschrijft dat: "Het uitgangspunt blijft dat wij de kwaliteit leveren die de maatschappij van ons - en wij van onszelf - mag verwachten."

Daarnaast laten de kantoren weten dat hun klanten die maatschappelijke rol ook vaak serieus nemen. BDO: "Wij zien bedrijven die vanwege het moreel appèl een aanvraag intrekken, terwijl zij feitelijk wel recht hebben op NOW. Zij realiseren bijvoorbeeld ondanks een eerdere omzetdaling een goed resultaat, bijvoorbeeld door een flinke omzetstijging in het najaar. Hierdoor vinden zij het dan zelf niet redelijk om staatssteun te verkrijgen." EY noemt ook dat diverse klanten afzien van de NOW-subsidie op basis van gesprekken omtrent het moreel appèl.

Kantoren voelen zich ook betrokken bij hun klanten. Accon avm: "Juist nu, in deze turbulente periode, zijn we persoonlijk betrokken bij hen en willen we ze maximaal steunen. Ook in het maken van keuzes die nodig zijn om voor de korte en lange termijn continuïteit te realiseren." PwC geeft ook aan rekening te houden met de lastige financiële situaties waarin sommige ondernemers zich bevinden, door gestandaardiseerd werk uit te besteden aan delivery centers en daarmee kosten te beheersen.

Fraude

Tegelijk benadrukken de kantoren ook scherp te blijven op fraude, want mede door de snelheid waarmee de regeling tot stand kwam wordt die door velen als fraudegevoelig gezien. Deloitte: "Het opmerkzaam zijn op fraudes bij het naleven van deze regeling is in onze processen meegenomen. Vanzelfsprekend doen wij er alles aan om misbruik en fraude te voorkomen, maar dit blijven risico's inherent aan de regeling."

Baker Tilly zegt "veel tijd en energie" te hebben gestoken in het opzetten van een systeem ten behoeve van de kwaliteitsborging. PwC noemt dit ook als een van de oorzaken dat de controle een tijdrovende klus is, vanwege de aanvullende werkzaamheden die het ministerie van SZW voorschrijft om frauderisico's te mitigeren. Ook KPMG geeft aan dat er door de hoge eisen op dat vlak "veel van de accountant wordt gevraagd".