Elly van der Velden en Ruud Snoeker

Dit onderzoek is uitgevoerd op verzoek van de Commissie MKB van het NBA en geeft richtlijnen en voorbeelden voor de uitvoering van adviesopdrachten waarvoor geen standaard is ontwikkeld.

Adviesopdrachten zijn, zeker in het mkb, meestal overige opdrachten. Voor dit type opdrachten is alleen de VGBA van toepassing. De VGBA geeft echter geen concrete guidance voor de uit te voeren werkzaamheden, wat voor de uitvoering en documentatie van adviesopdrachten onduidelijkheden oplevert.

Wat is een adviesdienst?

Om kwaliteitsrichtlijnen te ontwikkelen is een antwoord nodig op de vraag wat er onder een adviesdienst wordt verstaan. De regelgeving en literatuur bevatten diverse definities.

'Om kwaliteitsrichtlijnen te ontwikkelen is een antwoord nodig op de vraag wat er onder een adviesdienst wordt verstaan.'

Zo spreekt de NV COS over consultancyopdrachten waarin een proces van onderzoek wordt doorlopen waarbij geen assurance wordt verstrekt. NOREA stelt in de publicatie 'Adviesdiensten' dat deze altijd zijn gericht op toekomstige besluitvorming door de klant. En andere literatuur geeft aan dat adviseren raad geven en de klant helpen  betekent.

Het NEMACC-rapport concludeert: ‘Een adviesopdracht is een opdracht ter ondersteuning van een toekomstig besluit door de klant.’

Typen adviesdiensten

Aan alle diensten van accountants worden hoge eisen gesteld. De vraag is echter of aan alle adviesdiensten dezelfde consequenties moeten worden verbonden. Uit interviews met adviserende mkb-accountants blijkt dat bepaalde categorieën van advisering kunnen worden onderscheiden. Het onderzoek heeft hieruit drie soorten advies geconcludeerd. In de onderstaande tabel is deze indeling uitgewerkt.

	Indeling	Voorbeelden
Ongecon- tracteerd advies	Natuurlijke advisering Adviezen die voortvloeien uit het opstellen van cijfers, tussentijds of met de jaarrekening (bestaande opdracht). Kenmerken: - weinig of geen onderzoek door de accountant; - zullen veelal mondeling worden gegeven; - de accountant beantwoordt deze vragen op basis van de reeds uitgevoerde werkzaamheden, zijn kennis van de klant en aanwezige competenties.	Het advies aan de klant om actie te ondernemen op een (te) hoog debiteurensaldo of het bijstellen van de bedrijfsvoering doordat de brutowinstmarge is gedaald en de begroting daardoor niet wordt gehaald.
Gecontrac- teerd advies	Standaardadviezen Klantvragen die van de accountant geen of beperkt onderzoek of deskundigheid vragen. De vraag is voor de accountant vrij standaard. Voor de klant is antwoord op deze vragen echter wel van toegevoegde waarde. De accountant beantwoordt deze vragen veelal mondeling en bevestigt deze schriftelijk.	De vraag of de auto het beste privé of zakelijk moet worden aangeschaft, vragen rondom het administratieve proces of eenvoudige fiscale vragen over bijvoorbeeld de toepassing van het btw-tarief.
	Specifieke adviesopdrachten Dit zijn afzonderlijke adviesopdrachten waarvoor de accountant specifieke diepgaande kennis en vaardigheden moet hebben. Deze adviezen duren doorgaans langer, vragen onderzoek en zullen schriftelijk worden gecommuniceerd met een mondelinge toelichting. Opdrachtgever en adviseur komen eerst tot een formulering van de opdracht om vervolgens tot een plan van aanpak te komen. Bij dergelijke opdrachten zijn veelal meerdere actoren en/of verschillende vakgebieden betrokken.	Zeer divers, van bedrijfsopvolging tot strategische advisering en van de begeleiding in een echtscheidingstraject tot financieringsvraagstukken of het optreden als deskundige bij geschillen.

Ten eerste wordt de natuurlijke adviesfunctie onderkend. Dit zijn adviezen die plaatsvinden op basis of naar aanleiding van een bestaande opdracht tot het opstellen van financiële rapportages, zoals tussentijdse cijfers, een jaarrekening, maar ook fiscale aangiftes.

'De mkb-accountant voert dagelijks zijn natuurlijke adviesrol uit.'

Daarnaast stelt de klant ook geregeld vragen aan de accountant die hij direct of met een beperkt onderzoek kan beantwoorden. Voorbeelden van dit type vragen zijn fiscaal, juridisch of administratief van aard.

Tot slot zijn er de specifieke adviesopdrachten waarvoor een uitgebreid onderzoek, diepgaande kennis of ervaring nodig is. Voorbeelden zijn bedrijfsopvolging, maar ook strategische sessies of het begeleiden van een financiering.

Wat moet je doen?

De vraag is natuurlijk welke werkzaamheden precies moeten worden uitgevoerd. Hiervoor is aansluiting gezocht bij het adviesproces dat in de regelgeving en literatuur is beschreven. Het NEMACC-onderzoek concludeert dat mkb-advisering vijf fasen kent. In de meest uitgebreide variant, de specifieke adviesopdrachten, komen alle vijf fasen aan bod. Bij de natuurlijke adviesfunctie komt alleen fase 4 aan bod.

In het rapport zijn de werkzaamheden en documentatievereisten voor elk van de stappen uitgewerkt. De kwaliteitsrichtlijnen zijn aangepast op de zwaarte van de opdracht en principle based geformuleerd.

	Fasen adviesproces	Natuurlijke advisering	Standaard adviezen	Specifieke adviesopdrachten
1.	Opdrachtaanvaarding	-	-	Afzonderlijke opdrachtacceptatie en -bevestiging
2.	Gegevensverzameling en -analyse	-	In beperkte mate	Een belangrijk onderdeel voor de start van de uitvoering
3.	Uitvoering	-	Beperkt onderzoek met korte doorlooptijd	Alle onderdelen van het uitvoeringsproces komen aan bod
4.	Het communiceren van de uitkomsten	Mondeling, eventueel dossieraantekening of vastlegging in een bespreekverslag voor de klant	Mondeling en/of schriftelijk met een aantal onderdelen	Mondelinge toelichting van een schriftelijk advies met alle verplichte elementen
5.	Evaluatie	-	-	Evaluatie van het proces en de uitkomsten met als doel hiervan te leren

De mkb-accountant voert - in zijn rol als vertrouwenspersoon voor de onderneming en ondernemer - dagelijks zijn natuurlijke adviesrol uit. Ook standaard advisering komt geregeld voor. Het is alleen de kunst om van hieruit meer specifieke adviesopdrachten te realiseren. Maar iedere mkb-accountant adviseert!