Geert Dekker

Het zal mijn tijd wel duren. Nog steeds kunnen accountants met een dergelijke dooddoener wegduiken als de rol van technologie in hun beroep aan de orde is. Onbegrijpelijk is dat niet, vindt Verbeeten: "Een trend ontwikkelt zich vrijwel altijd in een trager tempo dan de verkondigers van die trend voorspellen. Bovendien wordt de toepasbaarheid van nieuwe technologie nog wel eens overschat. Soms is het daarom heel logisch dat men zegt: ik wacht wel even af, want het loopt allemaal zo'n vaart niet."

Maar verstandig is anders, haast hij zich daaraan toe te voegen. Verbeeten maakt deel uit van de Kennisgroep Accounttech van de NBA. Die kennisgroep is in het najaar van 2018 juist in het leven geroepen om 'ten strijde te trekken' tegen de passiviteit die accountants kan bevangen als het over technologie gaat.

'Maar de meerderheid kan niet blijven functioneren als systematisch de oren en ogen worden gesloten voor zaken als robotica, process mining, data-analyse of continuous assurance.'

Misschien kunnen sommige accountants, die nu tegen het einde van hun carrière aanzitten, zich zo'n passieve houding veroorloven. Maar de meerderheid, die nog tien jaar of langer in het beroep werkzaam zal zijn, kan niet blijven functioneren als systematisch de oren en ogen worden gesloten voor zaken als robotica, process mining, data-analyse of continuous assurance. Verbeeten: "Er zijn onderzoeken die zeggen dat 99 procent van het werk van de accountant zal verdwijnen als de robotisering doorzet. Dat lijkt mij overdreven, maar stel dat het 30 of 40 procent is? Dat lijkt mij al genoeg reden om je in deze materie te verdiepen."

Piramide

In een onderzoek dat Verbeeten anderhalf jaar geleden uitvoerde, hanteerde hij een piramide met vier lagen om de werkzaamheden van accountants te karakteriseren. Ongeveer 45 procent van hen was werkzaam in voornamelijk transactieverwerking, 25 tot 30 procent in financiële planning & analyse en management reporting, 10 procent in compliance, 5 tot 10 procent in business intelligence en nog eens 5 tot 10 procent had een strategische functie. "We weten dat door het gebruik van technologie die piramide over enkele jaren anders gevormd zal zijn: business intelligence en strategie zullen dan elk zo'n 20 procent voor hun rekening nemen. De eerste twee lagen worden fors uitgedund."

Op grond van onderzoek is ook vastgesteld dat accountants die zich verdiepen in de toepassingen van nieuwe technologie met name werkzaam zijn in strategische functies. "Terwijl die toepassingen met name betrekking hebben op de functies in de andere lagen van de piramide", aldus Verbeeten. Wil de accountant die daarin werkzaam is zelf de regie houden over zijn carrière, dan zal hij van de hoed en de rand moeten weten.

Robotisering

Robotisering bijvoorbeeld (RPA, Robotic Process Automation) kan en wordt al volop toegepast. "De computer neemt grote stukken van de administratie over. Het is bijvoorbeeld mogelijk het hele facturatieproces, inclusief goedkeuring van de factuur, te automatiseren. Hetzelfde geldt voor het controleproces. De vraag is of dat altijd verstandig is."

De consequenties van zo'n stuk techniek voor het accountantsberoep zijn veelzijdig. "Voor de samenstelpraktijk kan het bijvoorbeeld betekenen dat een deel van het werk door de computer wordt overgenomen. Voor een controlerend accountant zijn bijvoorbeeld de risico's relevant: moet je anders gaan aankijken tegen functiescheiding? Is er een audit trail aanwezig? Hoe veilig is het gerobotiseerde systeem?"

'Een proces dat voor robotisering in aanmerking komt, moet voldoen aan nogal wat eisen.'

Een ander voorbeeld van relevante techniek is process mining, waarbij analyse van alle procesdata kan wijzen op inefficiënties of onregelmatigheden in de manier van werken. Voor bijvoorbeeld accountants in business en voor accountants in adviserende rollen is er op dat gebied inmiddels een uitgebreid instrumentarium beschikbaar. Maar de toepassing ervan in het beroep laat vaak nog (veel) te wensen over.

Bewustwording

Zoals gezegd is dat voor een deel begrijpelijk. "Een proces dat voor robotisering in aanmerking komt, moet voldoen aan nogal wat eisen", zegt Verbeeten. "Zo moet het om gestructureerde data gaan, moet het volume van het aantal transacties hoog zijn en moet het gaan om repetatieve taken. Bovendien moet het om een gevestigd en stabiel proces gaan. Afgezien van het proces: de organisatie moet ook zo groot zijn dat er geld vrijgemaakt kan worden voor een transformatie. In de praktijk zie je al gauw dat aan een of meer van dergelijke criteria niet wordt voldaan. Technologie is natuurlijk geen haarlemmerolie."

Dat doet echter niets af aan de potentie en het belang van technologie voor het accountantsberoep en voor finance in het algemeen. De Kennisgroep Accounttech van de NBA ziet het als zijn taak de accountant, in welke omgeving die ook werkzaam is, daarvan te doordringen. "We hebben inmiddels een verkenning van het technologielandschap gepubliceerd, waarbij we zijn nagegaan in hoeverre de diverse technieken binnen het beroep ingang hebben gevonden", aldus Verbeeten. "Op een enkele uitzondering na moeten we concluderen dat het beeld te mager is. We hebben dus flinke stappen te zetten als het gaat om bewustwording van de mogelijkheden."