Peter Steeman

Marcel Beukeboom, eerder werkzaam als diplomaat, is sinds 2016 klimaatgezant voor het Koninkrijk der Nederlanden. Als thematisch ambassadeur vertegenwoordigt hij Nederland wanneer er internationaal over het klimaat gesproken wordt. Hij sprak dit voorjaar op een congres van de NBA en Rijksuniversiteit Groningen over de rol van financials en accountants bij CO2-reductie.

Wat is het grootste misverstand over klimaatverandering?
"De perceptie dat duurzaamheid gelijk staat aan duur. De transitie waar we voor staan zal wel een hele kostbare exercitie worden, is de gedachte. Dat is een verkeerde voorstelling van zaken. Het geld dat het kost, is vergelijkbaar met wat we toch al moeten investeren in onze infrastructuur en energievoorziening.

Hernieuwbare energie is op de lange termijn ook profijtelijker dan het winnen van fossiele energie. Voor de ontginning daarvan ben je aangewezen op steeds moeilijker toegankelijke gebieden. Men zegt wel dat windmolens op subsidie draaien. Dat geldt in veel sterkere mate voor fossiele brandstoffen.

'Hernieuwbare energie is op de lange termijn ook profijtelijker dan het winnen van fossiele energie.'

Op allerlei manieren wordt fossiele brandstof gesubsidieerd. Wereldwijd worden honderden miljarden aan subsidie uitgegeven aan fossiele brandstoffen. Dat gebeurt vooral in arme landen. Er wordt ook overheidssubsidie gespendeerd aan de infrastructuur die hoort bij het winnen en distribueren van fossiele brandstof. Wat wel veel geld kost zijn de gevolgen van klimaatverandering. De zeespiegel stijgt, biodiversiteit neemt af. Dat heeft gevolgen voor voedselvoorziening, kustverdediging, levensverwachting. Het aanpassen aan die effecten kost wel geld."

In 2020 moeten Westerse landen gezamenlijk honderd miljard euro per jaar betalen om de gevolgen van klimaatverandering te beperken. Wie gaat dat betalen?
"Het Nederlandse aandeel in die honderd miljard is becijferd op 1,2 miljard euro. In het regeerakkoord en de begroting voor ontwikkelingssamenwerking wordt hierop gestuurd. Ongeveer de helft hiervan zal uit publieke middelen komen, de andere helft uit de private sector. Met het geld worden bijvoorbeeld programma’s opgezet in ontwikkelingslanden, maar ook fondsen opgericht die investeringen in groene projecten aanjagen. Er is heel nauwkeurig vastgesteld wat je mee kan tellen als klimaatinvestering. Zo wordt greenwashing voorkomen, het oneigenlijk bestempelen van projecten als klimaatinvestering. Het Akkoord van Parijs is gebaseerd op vrijwillige bijdragen van landen. Collectief hebben we als rijke landen afgesproken dat we die honderd miljard gaan halen. Er is geen afdwing-mechanisme. Voor ontwikkelingslanden is die financieringspoot een cruciaal onderdeel van het akkoord. Begrijpelijk, want zij ondervinden de gevolgen van klimaatverandering het meest."

Duurzaamheid kun je niet overlaten aan de markt, maar moet je afdwingen met wetgeving, is de mening van sommige economen. Is de overheid niet te voorzichtig?
"Hoe je dat beoordeelt is vooral een kwestie van ideologie. Ben je voor sterk ingrijpen van de overheid of zie je juist meer heil in het maken van collectieve afspraken? In Nederland kiezen we traditioneel meer voor het laatste. We zijn de uitvinders van het poldermodel. In een land als China is de overheid veel dwingender op dit terrein. Dat levert direct resultaat op. Om de luchtkwaliteit in grote steden te verbeteren worden er allerlei maatregelen op het gebied van verkeersregulering en brandstofkwaliteit van de ene dag op de andere afgekondigd. Er is geen land dat zoveel investeert in hernieuwbare energie als China.

'Er is geen land dat zoveel investeert in hernieuwbare energie als China.'

Je kunt daar voor Nederland geen conclusies aan verbinden. We bereiken ons doel misschien langzamer, maar het draagvlak voor veranderingen is vele malen groter doordat we polderen. Je hebt niets aan dwingende regels als ze massaal ontdoken worden."  

Welke bedrijven pakken die duurzaamheidsagenda goed op?
"Acht multinationals vormen de Dutch Sustainable Growth Coalition. Ze denken na over deze agenda en spreken acties af. Er is ook een Nederlandse Klimaat Coalitie, waarin bedrijven klimaatneutrale initiatieven delen. De meest inspirerende voorbeelden vind je bij het mkb en met name startups, die hele nieuwe circulaire concepten introduceren. Als je businessmodel is geworteld in fossiele energie kun je verbeterslagen maken, maar het oude systeem blijft vaak intact. Een startup zet het hele systeem op zijn kop. Bijvoorbeeld met een businessmodel om het dak van een bedrijf te exploiteren.

'Als je businessmodel is geworteld in fossiele energie kun je verbeterslagen maken, maar het oude systeem blijft vaak intact.'

Ze zetten er zonnepanelen op en distribueren die energie lokaal naar de consument. Daar komt geen grote partij meer aan te pas. Je hebt een frisse blik nodig om duurzaamheid te laten slagen. Daar vallen lessen uit te trekken voor grotere bedrijven, maar ook voor de overheid. Moet je binnen de gevestigde kaders van centrale systemen blijven, of de consument als uitgangspunt kiezen en vanuit diens behoefte redeneren?"

Worden mensen niet klimaatmoe?
"Ik hoop het niet. De euforie die drie jaar geleden bij het sluiten van het Akkoord van Parijs werd gevoeld is in ieder geval een stuk minder. In hetzelfde jaar werden ook akkoorden gesloten over disaster risk reduction en duurzame ontwikkelingsdoelen. Dat maakte 2015 tot een soort jubeljaar waarin het multilateralisme leek te zegevieren. Een jaar later werd Donald Trump tot president van de VS gekozen en kregen we de brexit. Het zal het proces niet veranderen. Dit onderwerp staat al sinds de jaren zeventig op de agenda en we zijn er nog lang niet van af. Bedrijven zullen zich steeds meer bewust moeten zijn van de langetermijnrisico's.

'Dit onderwerp staat al sinds de jaren zeventig op de agenda en we zijn er nog lang niet van af.'

Je moet je assets anders gaan waarderen als die afhankelijk zijn van fossiele energiebronnen. Ook de opwarming van de aarde heeft gevolgen voor de assets van bedrijven. Als je een voedselverwerkend bedrijf bent en er komt ineens geen soja meer uit Brazilië omdat het daar niet meer groeit, dan heb je een probleem. Nu al wordt de productie van koffie en chocola nijpend, omdat die op steeds minder plekken verbouwd kan worden. Het valt in de scope van de financial om zich daarin te verdiepen."

Dit interview wordt ook opgenomen in een themapublicatie van de NBA, waarin het klimaat centraal staat. Deze uitgave van de ledengroep Accountants in Business verschijnt in augustus aanstaande.