Marc Schweppe

Een week lang was de Limpergzaal in het pand van de NBA in Amsterdam gevuld met boardmembers van de International Auditing and Assurance Standards Board (IAASB) en hun gevolg: vaktechnisch adviseurs, assistenten, observers. De agenda van de board was vooral bestemd voor overleg over drie controlestandaarden die aan herziening toe waren. Tussendoor werd gediscussieerd over de strategie voor de toekomst. Want de positie van de wereldwijde standard setter ligt onder vuur.

'Bijna alles is inmiddels in meer of mindere mate gebaseerd op schattingen.'

"Drie standaarden op de agenda is heel wat", aldus IAASB-voorzitter Arnold Schilder, "twee is normaal. Het zijn zware standaarden bovendien. De eerste op de agenda gaat over de controle van schattingen in de jaarrekening. Bijna alles is inmiddels in meer of mindere mate gebaseerd op schattingen. Wat is de waarde van je goodwill, van je leningenportefeuille, van het onderhanden werk. En ook van je verplichtingen. Anno nu moet je steeds vaker zeggen 'hoe kom je nou eigenlijk aan die waardering?' Het is een reflectie van een verandering in hoe jaarrekeningen worden opgesteld. Dat betekent ook een wezenlijke verandering van de accountantscontrole op een aantal punten. Daar moet je de tijd voor nemen."

Herziening van controlestandaarden gaat dan ook via een stevig proces van verkenning, eerste concepten, wereldwijde consultaties, aanpassingen, tweede lezingen en uiteindelijk een finale standaard. "Als het lukt om die standaard in juni af te ronden hebben we er drieëneenhalf jaar over gedaan. Dat is voor zo’n complexe standaard nog vrij snel", meent Schilder. "De maatschappelijke relevantie staat centraal. Die standaarden worden uiteindelijk in 125 landen gebruikt, dus moeten ze overal worden vertaald en moeten gebruikers en toezichthouders ze ook begrijpen."

Monitoring Group

De Monitoring Group, het internationale orgaan onder leiding van AFM-bestuurder Gerben Everts dat toezicht houdt op de regelgeving, presenteerde in het najaar van 2017 vergaande plannen om zaken anders te organiseren. De IAASB en de vergelijkbare ethics board moeten worden losgemaakt van IFAC, gebruikers en toezichthouders moeten het voortouw krijgen bij de regelgeving en het proces moet sneller en minder stroperig worden. Ook de funding zou anders moeten worden georganiseerd.

'We zijn er zeker niet op tegen om te kijken wat er beter en sneller kan.'

Schilder wijst in dat verband op recente bijeenkomsten met vertegenwoordigers van de Monitoring Group. "We zijn er zeker niet op tegen om te kijken wat er beter en sneller kan. Tijdens drie rondetafelsessies hebben we ze gevraagd 'wat is er nou precies kapot, wat moeten we repareren en hoe zit het met de monitoring eromheen?' Ook de funding van een nieuwe structuur is besproken. Vervolgens kreeg de Monitoring Group honderdtachtig commentaarbrieven, met goed doordachte reacties. Hun plan om al in juni met een white paper over de herziening te komen is daarom inmiddels van tafel. Specifieke voorstellen kunnen op zijn vroegst volgend jaar worden bestudeerd. Zo'n hervorming heeft tijd nodig."

Schilder is zeker positief over de suggestie om meer investors in de board van de regelgever op te nemen. "Maar mensen hebben het idee dat een investering van honderd uur per jaar daarvoor genoeg is. Zo werkt het niet, maar ik zie ze niet zo snel achthonderd uur per jaar hierin investeren." Als je enerzijds zegt 'we willen een high level, multistakeholder board' en tegelijkertijd 'die board is verantwoordelijk voor de kwaliteit, ook op detailniveau', wat bedoel je dan?" Hij wijst in dat verband op mogelijke alternatieven. "Wij kennen als IAASB al een internationale adviesraad, daarin kunnen investors ook suggesties doen."

Mkb-standaarden

Een ander actueel thema is de regelgeving voor de controle van kleinere ondernemingen. Dat ligt politiek erg gevoelig, aldus Schilder. "Je krijgt veel commentaar in de sfeer van 'zo'n dik boek vol standaarden, is dat voor het mkb niet met een kanon op een mug schieten?' Een soort light edition van de controlestandaarden is wellicht een mogelijkheid, dat kan werken bij simpele controles zonder complexiteiten. Maar zodra een kleine onderneming een activiteit in het buitenland opzet, of een complex derivaat op de balans opneemt wordt het al anders. Dat is de reden waarom al die standaarden zo gegroeid zijn."

De IAASB kijkt ook naar de invloed van moderne technologie en heeft aparte werkgroepen ingericht voor data analytics en innovatie. De nieuwe generatie heeft minder met dikke boeken en instruction manuals, ziet ook Schilder. "Mijn kleindochter van negen grijpt intuïtief naar een mobiel om te zien of er een instructievideo op YouTube staat. In onze conceptstrategie voor de periode 2020-2023 wordt dus de vraag gesteld of de huidige manier van standard setting nog wel toereikend is voor de toekomst."

Verlenging

De IAASB bestaat in 2018 veertig jaar. Deelname aan het internationale overleg is van groot belang, benadrukt Schilder. "De ontwikkeling en verbetering van ons beroep, dat kun je niet meer op nationaal niveau alleen doen." Hij heeft, ondanks de discussies met de Monitoring Group, daarom vertrouwen in de toekomst. "Ons gezamenlijk belang is om de hoogwaardige standaarden ook hoogwaardig te houden en waar nodig nog beter te maken.

'De ontwikkeling en verbetering van ons beroep, dat kun je niet meer op nationaal niveau alleen doen.'

In heel veel landen, zeker ontwikkelende landen, vormen die standaarden een belangrijk fundament voor stabiliteit in de samenleving. Als je weet dat bedrijven betrouwbaar rapporteren en accountants daar goed naar kijken, geeft dat vertrouwen voor financiers, beleggers en consumenten. Maar je moet natuurlijk wel open blijven staan voor wat er beter kan en anders moet."

De IAASB kent voor het voorzitterschap maximaal drie termijnen van drie jaar. Schilder is na drie voltooide termijnen echter gevraagd nog een jaar langer als voorzitter aan te blijven, mede vanwege de discussies met de Monitoring Group. "Daarmee zit ik al een jaar in de verlenging. Eind 2018 ben ik klaar, de voorbereiding van mijn opvolging is in gang gezet. Ik heb mijn best gedaan en het wordt gewaardeerd. Maar wisseling is goed."