Rob Leensen, Wil-Jan van de Rijdt en Helmer de Coninck

Woensdag 31 januari 2018 was er een debat in de Tweede Kamer over de lastendruk en gestegen accountantskosten in de zorg. Gelukkig onderschreef vrijwel iedereen dat ingrijpende veranderingen in de bekostiging en complexe regels hiervan de oorzaak zijn. De verwachtingen van de resultaten van de lopende schrapsessies (schrappen van regels in samenspraak tussen beroepsbeoefenaren en regelgevers) én van Horizontaal Toezicht (HT) lijken hooggespannen, zowel bij de minister als de woordvoerders uit het parlement.

Als controlerend accountants in de zorg hopen we oprecht voor alle betrokkenen dat de verwachtingen waargemaakt worden. Wij zien dagelijks dat de administratieve lasten zwaar drukken op de bedrijfsvoering van zorgaanbieders. En we onderkennen dat we als accountants die druk vaak nog verder opvoeren. VWS, NZa, zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten verwachten terecht dat accountants vaststellen dat zorgaanbieders zich netjes aan de regels houden, als ze zich over de door hen geleverde zorg verantwoorden. Maar de (administratieve) lastendruk, zoals deze in de verschillende sectoren wordt ervaren, gaat over veel meer dan alleen de verantwoordingsvereisten en de accountant.

'Er valt veel efficiëntievoordeel te halen in het primaire zorgproces.'

Er valt veel efficiëntievoordeel te halen in het primaire zorgproces, door (overbodige) regels te schrappen en meer vertrouwen te stellen in de professionaliteit van de zorgmedewerkers. 

Verantwoordingcomplexiteit sterk toegenomen

Wij maken ons al een aantal jaren sterk voor het vereenvoudigen en verduidelijken van de verantwoordingsregels. Door de invoering van (integrale) prestatiebekostiging in nagenoeg alle segmenten, én door de decentralisatie van verantwoordelijkheden in het sociale domein, is de verantwoordingscomplexiteit sterk toegenomen; zowel inhoudelijk als in het aantal verplichte verantwoordingen. Het heeft niet alleen geleid tot hogere administratieve lasten, maar ook tot grotere financiële risico's voor zorginstellingen. Beide elementen afzonderlijk én tezamen leiden in de praktijk tot extra accountantswerkzaamheden, vooral in de transitiefase.

'Horizontaal toezicht moet vooral leiden tot aantoonbaar goed werkende interne beheerssystemen rondom de registratie van zorgprestaties.'

Extra accountantscontroles in de transitiefase zijn tijdelijk. Dat hebben we gezien bij de ziekenhuizen in de jaren 2012-2014, in de GGZ vanaf 2013 en nu ook in de ouderen-, jeugd- en gehandicaptenzorg vanaf 2015. Bij de ziekenhuizen zijn de gemiddelde accountantskosten in 2015 weer gedaald. De rol van de accountant bij zelfonderzoeken is in de ziekenhuizen al zeer beperkt en zal ook in de GGZ hopelijk op (korte) termijn afnemen.

De introductie van Horizontaal Toezicht (HT) zal opnieuw tot een tijdelijke uitbreiding van de accountantswerkzaamheden leiden, omdat verzekeraars zekerheid willen over opzet, bestaan en werking van de HT-beheersmaatregelen. HT moet vooral leiden tot aantoonbaar goed werkende interne beheerssystemen rondom de registratie van zorgprestaties. Daar zit het profijt voor zorgaanbieders én verzekeraars.

In de ouderen-, jeugd- en gehandicaptenzorg is iets anders aan de hand. De contractering en de verantwoording van de WLZ-gefinancierde zorg is in termen van interne beheersing nauwelijks complex te noemen, waardoor ook de inspanningen van de accountants voor deze omzetstroom beperkter zijn. De ZVW-gefinancierde zorg is in de verantwoording én de controle al wat complexer door de zorgtypes (wijkverpleging, geriatrische revalidatiezorg, eerstelijns verblijf), de bijbehorende bekostigingswijze en de ontbrekende verantwoordingseisen. Het lastigst zijn echter de contractvormen en verantwoordingsverplichtingen in het sociale domein (WMO en Jeugdwet). Die hebben ertoe geleid dat veel zorginstellingen met een groot aantal (samenwerkingsverbanden van) gemeenten complexe contracten hebben gesloten.

'Veel zorginstellingen hebben met een groot aantal gemeenten complexe contracten gesloten.'

Gemeenten stellen zeer uiteenlopende contractvoorwaarden, waarin zeer uiteenlopende verantwoordingseisen zijn opgenomen. In de loop van 2015 ontstond hierdoor een crisis. Zorginstellingen moesten zich aan gemeenten verantwoorden over de geleverde zorg. En de accountant van de zorginstelling moest bevestigen dat de geleverde zorg feitelijk en rechtmatig geleverd was.

Explosieve stijging accountantskosten in sociale domein voorkomen

Als koepelorganisaties van zorginstellingen, gemeenten en accountants toen de koppen niet bij elkaar gestoken hadden, via het iSD-protocol, dan zouden de accountantskosten van zorginstellingen explosief gestegen zijn (veel meer dan nu al het geval is). Gelukkig had niemand daar belang bij. De zorginstellingen niet, omdat zij niet zouden kunnen voldoen aan de contractueel overeengekomen voorwaarden. De zorginstellingen en gemeenten beiden niet, omdat te vaak onduidelijk was op welke wijze het recht op de geleverde zorg aantoonbaar kon worden gemaakt. Wij als accountants niet omdat het werk qua omvang en complexiteit onuitvoerbaar dreigde te worden. En tot slot geen van allen, omdat de naar verwachting niet-goedkeurende controleverklaringen tegen onevenredig hoge verantwoordings- en accountantskosten niet in het publiek belang zijn. Deze niet-goedkeurende verklaringen zouden niet zozeer het gevolg zijn van onjuist of onrechtmatig geleverde zorg. Maar van de onmogelijkheid om de gebrekkige geadministreerde- en verantwoorde zorg vanwege de transitie en onduidelijkheden, achteraf nog te repareren. Het iSD-protocol heeft dit gelukkig voorkomen, maar is zeker nog niet het gewenste 'eindplaatje'.

Gestructureerde informatie-uitwisseling tussen zorgaanbieders en financiers maakt accountantscontrole op productieverantwoordingen overbodig. Horizontaal Toezicht en schrapsessies met beroepsbeoefenaren zullen in de ouderen-, jeugd- en gehandicaptenzorg niet leiden tot een beperktere inzet van accountants. De crux in deze segmenten is dat de partij die de financiering verstrekt (zorgkantoor, zorgverzekeraar, gemeente) zelf moet kunnen vaststellen dat de gedeclareerde zorg ook feitelijk geleverd is. In de WLZ is de informatie-uitwisseling tussen zorgaanbieder en zorgkantoor al zo goed geregeld dat het voor zorgaanbieders bijna niet mogelijk is om zorg te declareren waarvoor geen (onafhankelijke) zorgindicatie is verstrekt. Met data-analyse door de zorgkantoren moeten zorgaanbieders, die er dan toch nog in slagen om frauduleus niet geleverde zorg te declareren, snel opgespoord kunnen worden.

In de ZVW heeft de accountant al geen rol meer in de verantwoording door de zorgaanbieder aan de zorgverzekeraars. Dat levert in de praktijk nog wel onzekerheden op, maar die onzekerheden worden toegelicht in de jaarrekening en hebben daardoor nauwelijks invloed op de accountantskosten. In het sociale domein maakt de iSD goede vorderingen met het zodanig verbeteren van de informatie-uitwisseling dat hier eenzelfde situatie ontstaat als in de WLZ. Als iWMO in de toekomst goed werkt, of als bijvoorbeeld via blockchaintechnieken de cliënt zelf de feitelijk geleverde zorg kan bevestigen, is een controleverklaring bij de WMO- en Jeugdwetproductie onzes inziens overbodig. 

Bijdrage aan de schrapsessies

Wij gaan graag in op de uitnodiging van de minister om de uitkomsten van de schrapsessies tussen beroepsbeoefenaren, financiers en regelgevers te bespreken. Zo'n prachtige gelegenheid om het publieke belang te dienen laten we niet aan ons voorbijgaan. Wat ons betreft verschuift de balans van 'regels en controle' naar 'professionaliteit en vertrouwen'.

Wat ons betreft wordt het schrappen niet beperkt tot de primaire zorgprocessen, maar wordt in de ouderen-, jeugd- en gehandicaptenzorg meteen ook de accountantscontrole op de productieverantwoordingen in al deze segmenten geschrapt.

'Wat ons betreft verschuift de balans van 'regels en controle' naar 'professionaliteit en vertrouwen'.'

En als de overheid een signaal wil afgeven dat álles bespreekbaar is bij het terugdringen van regeldruk, laten we dan gelijk ook het gesprek starten over een eenvoudiger controle op de naleving van de WNT. En doe dat dan meteen voor het hele publieke domein.

Rob Leensen is voorzitter van NBA/Coziek, Wil-Jan van de Rijdt en Helmer de Coninck zijn leden van NBA/Coziek.