Gespot 31 januari 2018

Gespot - januari 2018

Leestijd van ongeveer 10 minuten 0 reacties

Wat gebeurt er aan het front van wetenschap en onderzoek? Een selectie van lezenswaardige publicaties uit binnen- en buitenland.

Samengesteld door Joost van Buuren en Chris Knoops

Gretige ceo's

Maakt de persoonlijkheid 'extravertheid' van een ceo het verschil bij overnames en fusies? Jazeker, stellen onderzoekers op grond van hun empirische, linguïstische analyse van interviews en gesprekken van 2,381 ceo's van de S&P top 500 -bedrijven. Zij stellen dat extraverte ceo's zowel vaker en bij grotere overnames en fusies betrokken zijn. Dit effect wordt versterkt indien de extraverte ceo een sterk netwerk heeft met bestuurders van andere bedrijven.

Malhotra, S., Reus, T.H., Zhu, PC., & Roelofsen, E.M. (2017). The Acquisitive Nature of Extraverted CEOs. Administrative Science Quarterly, 1-39

Laat je horen

Wanneer zullen leden van een controleteam zich uiten over controleproblemen? In dit artikel zijn vijf experimenten beschreven die hierover gaan. De onderzoekers stellen dat teamleden zich eerder uitspreken indien: de leider gericht is op het team versus gericht op zijn of haar eigen ontwikkeling, bekend is bij het teamlid dat de leider het onderwerp van belang vindt en wanneer het teamlid loyaal is naar de leider. Kortom, deze studies laten zien dat de mate waarin teamleden zich uiten, afhankelijk is van hoe het teamlid denkt dat zijn of haar opmerking zal worden ontvangen. De onderzoekers wijzen erop dat dit mogelijk de controlekwaliteit kan beïnvloeden.

Nelson, M.W., Proell, C.A., & Randel, A.E. (2016). Team-Oriented Leadership and Auditors' Willingness to Raise Audit Issues. The Accounting Review, 91(6): 1781-1805

Asset impairments

Wat zijn de beste indicatoren om te gebruiken voor het beoordelen of de indirecte opbrengstwaarde van een activum lager is dan de boekwaarde? In dit artikel worden diverse indicatoren geanalyseerd, waarbij gebruik van kasstromen en gerapporteerde resultaten tot verschillende uitkomsten leiden. De onderzoekers benadrukken het belang van het combineren van verschillende soorten indicatoren om tot een goede beoordeling te komen.

Banker, R.D., Basu, S., & Byzalov, D. (2017). Implications of Impairment Decisions and Assets' Cash-Flow Horizons for Conservatism Research. The Accounting Review, 92(2): 41-67

Waar rook is, is vuur

Zijn er bij een accountant, waarbij op een controleopdracht een controlefout is geconstateerd, ook kwaliteitsrisico’s voor de andere controleopdrachten van deze accountant? Ja, stellen onderzoekers op grond van Chinese data; de controlekwaliteit van deze accountants is ook lager op hun andere opdrachten. De onderzoekers hebben geen effect geconstateerd dat dit ook de kwaliteit van controleopdrachten van andere externe accountants op dezelfde vestiging aantast. Bij ervaren, hoger opgeleide en vrouwelijke accountants is het effect geringer, zo beweren de onderzoekers.

Liuchuang, L., Baolei, Q., Gaoliang, T., & Guochang, Z. (2017). The Contagion Effect of Low-Quality Audits at the Level of Individual Auditors. The Accounting Review, 92(1): 137-163

Marktreactie afboeking goodwil

Heeft de afboeking van goodwill informatiewaarde voor de kapitaalmarkten? Op grond van 564 goodwill-afboekingen in de periode 2005-2009, stellen onderzoekers dat de kapitaalmarkten negatief reageren op afboekingen, met name in landen waar de bescherming van de investeerder lager is. Ook de verifieerbaarheid van de verklaring voor de afboeking door het management is hierbij van belang. De onderzoekers constateren geen verschil in marktreactie bij toepassing van SFAS 142 of IAS 36.

Knauer, T., & Wöhrmann, A. (2016). Market Reaction to Goodwill Impairments. European Accounting Review, 25(3): 421-449

Joint-audits zijn duurder

Zijn joint-audits, waarbij een controleverklaring wordt getekend door twee accountantsfirma’s, duurder dan controles die door één accountantsfirma worden afgetekend? Ja, stellen onderzoekers op grond van gegevens over de periode 2007-2011 uit Frankrijk (joint-audits) en het Verenigd Koninkrijk en Italië. De joint-audit controles in Frankrijk zijn duurder dan die uit het Verenigd Koninkrijk en Italië, terwijl de controlekwaliteit niet hoger is in Frankrijk

Broye, A., Pong, C., & Schatt, A. (2016). Are Joint Audits Associated with Higher Audit Fees? European Accounting Review, 25(2): 245-274

Het jaar 2016 verslagen

Het november/decembernummer van het Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie staat in het teken van jaarverslagenonderzoek: 'Het jaar 2016 verslagen'. Onderstaande tekst is een verkorte weergave van de inleiding van Vergoossen, die de artikelen kort samenvat.

Als gevolg van een wetswijziging kunnen ondernemingen die hun jaarrekening opstellen op basis van de Nederlandse wetgeving de materiële vaste activa met ingang van boekjaar 2016 niet meer waarderen tegen vervangingswaarde. Brouwer, Hoogendoorn en Van Brenkelen constateren dat veel ondernemingen hebben geworsteld met de praktische invulling van het begrip actuele kostprijs en dat zij mede daarom zijn overgegaan op waardering tegen historische kostprijs, onder gebruikmaking van de mogelijkheid om de laatste vervangingswaarde te hanteren als veronderstelde historische kostprijs. Het blijkt dat de cijfermatige effecten van die wijziging in vrijwel alle gevallen niet significant zijn.

Onder IFRS worden sommige baten en lasten buiten de winst-en-verliesrekening gepresenteerd onder other comprehensive income (OCI). OCI-posten kunnen relatief omvangrijk zijn en daarmee de grootte van het eigen vermogen belangrijk beïnvloeden. Backhuijs, Camfferman en Oudshoorn beschouwen de samenhang tussen de presentatie van OCI in de jaarrekening en het overzicht van mutaties in het eigen vermogen en stellen vast dat die samenhang niet altijd duidelijk tot uitdrukking komt in de jaarverslaggeving. Dit wordt mogelijk veroorzaakt doordat ondernemingen verschillen in de mate waarin zij het nog enigszins omstreden OCI-begrip aanvaard hebben als een wezenlijk onderdeel van de jaarrekening. In het artikel doen de auteurs aanbevelingen om de presentatie van OCI-posten te verbeteren.

De wetgeving is voor wat betreft de goodwillverwerking gewijzigd. Goodwill kan met ingang van boekjaar 2016 niet meer direct ten laste van het eigen vermogen of in één keer ten laste van het resultaat worden gebracht, maar kan alleen nog worden geactiveerd en vervolgens afgeschreven naar gelang de verwachte gebruiksduur. Uit het onderzoek van Van Offeren, Van Santen en Dikker blijkt dat goodwill een relevante post is in de jaarrekening. Zij stellen vast dat de afschrijvingstermijn van goodwill varieert van vijf tot twintig jaar en dat vaak meer dan één afschrijvingstermijn of een maximale afschrijvingstermijn wordt genoemd. In hun ogen zou het wenselijk zijn als in de toelichting aanvullende informatie over de schatting van de afschrijvingstermijn(en) wordt opgenomen. Ondernemingen die vanwege de wetswijziging een stelselwijziging hebben moeten doorvoeren, hebben ervoor gekozen die prospectief vanaf 1 januari 2016 te verwerken. Het voordeel van de praktische eenvoud zal naar verwachting leidend zijn geweest voor die keuze.

Arnold en Tahtah schrijven over de invloed van IFRS 16, de nieuwe internationale standaard over leasing die met ingang van boekjaar 2019 van kracht wordt. IFRS 16 zal vooral de jaarrekening van lessees beïnvloeden, omdat voor hen het onderscheid tussen financiële en operationele leasecontracten komt te vervallen. De auteurs gaan na wat de verwachte gevolgen van de gewijzigde regelgeving zijn voor de jaarrekening 2016 van Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen, als ware IFRS 16 reeds bij het opstellen van die jaarrekening toegepast. Zij concluderen dat in de jaarrekening van lessees het belangrijkste effect van de toepassing van IFRS 16 naar verwachting is dat de in de balans opgenomen verplichtingen fors zullen toenemen en dat daarnaast de verwerking van de gebruiksrechten aan de actiefzijde van de balans tot balansverlenging zal leiden. Het effect op het eigen vermogen is daardoor - per saldo - beperkt. Daarnaast concluderen zij dat de toepassing van IFRS 16 de winst-en-verliesrekening aanmerkelijk kan beïnvloeden. De jaarlijks onder IAS 17 in de winst-en-verliesrekening verwerkte operationele leasekosten worden onder IFRS 16 vervangen door een afschrijvings- en financieringslast, met als gevolg dat de winst voor rente-, belasting- en afschrijvingslasten (EBITDA) fors kan toenemen.

Van Geffen en Kamp gaan in op de enkelvoudige jaarrekening van organisaties van openbaar belang (oob's). De vrijstellingen die de Nederlandse wetgeving biedt, zijn met ingang van boekjaar 2016 komen te vervallen voor oob's. In de enkelvoudige jaarrekening van oob's is geen verkorting van de winst-en-verliesrekening meer toegestaan. In de praktijk lijkt dit echter slechts beperkt aanvullende informatie op te leveren. Daarnaast bezien de auteurs de waarderingsgrondslagen van deelnemingen. Daarbij blijkt dat toepassing van de combinatie waarbij de op IFRS gebaseerde geconsolideerde jaarrekening wordt gecombineerd met een enkelvoudige jaarrekening gebaseerd op Titel 9 BW 2 met waarderingsgrondslagen gehanteerd in de geconsolideerde jaarrekening, veruit het meest voorkomt. Ondanks dat zowel waardering tegen nettovermogenswaarde als volgens de equity method voorkomt, zijn het eigen vermogen en het nettoresultaat volgens de enkelvoudige jaarrekening steeds gelijk aan het eigen vermogen en nettoresultaat volgens de geconsolideerde jaarrekening.

Kevelam, Ter Hoeven en Brouwer presenteren de resultaten van een onderzoek naar de kwaliteit van de informatie over accountantshonoraria in de jaarrekening van Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen. Het blijkt dat de informatieverschaffing over het algemeen vrij beknopt is. Veel ondernemingen presenteren wel een uitsplitsing van de accountantshonoraria in die voor controlewerkzaamheden en niet-controlewerkzaamheden, maar een nadere toelichting op de gehanteerde toerekeningsmethodiek of de ontwikkeling in de hoogte en samenstelling ontbreekt vaak. De auteurs constateren dat het aandeel van honoraria voor controlewerkzaamheden in de totale accountantshonoraria in de periode 2012-2016 sterk is gestegen ten opzichte van honoraria voor niet-controlewerkzaamheden. Dit verhoogt de gepercipieerde onafhankelijkheid van de controlerend accountant. Zij laten ook zien dat de gevolgen van accountantskantoorroulaties voor de hoogte van accountantshonoraria niet eenduidig zijn: bij AEX-ondernemingen gaan kantoorroulaties gepaard met een aanzienlijke daling van de accountantshonoraria, terwijl dit effect niet zichtbaar is bij AMX- en AScX-ondernemingen.

Huttenhuis en Ter Hoeven bestuderen de gevolgen voor Europese banken van de invoering van IFRS 9 over financiële instrumenten die met ingang van boekjaar 2018 van kracht wordt. Daartoe hebben zij van Europese banken de jaarrekening 2016 en de halfjaarrekening over de eerste helft van 2017 onderzocht, waarin op basis van IAS 8 informatie moet worden opgenomen over de verwachte impact van IFRS 9. De auteurs stellen vast dat in de onderzochte jaarrekeningen in beperkte mate kwantitatieve informatie is opgenomen over het effect van IFRS 9 op de classificatie van financiële activa, de hoogte van voorzieningen alsmede het bankkapitaal. De verstrekte informatie laat zien dat IFRS 9 naar verwachting leidt tot een toename van de voorzieningen, hetgeen in lijn is met de verwachting als van een incurred loss-model wordt overgestapt op een expected loss-model. In de onderzochte halfjaarrekeningen is door meer banken concrete informatie over de impact van IFRS 9 opgenomen dan in de onderzochte jaarrekeningen. In de halfjaarrekeningen wordt de impact van IFRS 9 op het bankkapitaal vaker gekwantificeerd dan de impact op de voorzieningen.

Jungheim en Suurland presenteren de resultaten van hun onderzoek naar de wijze waarop woningcorporaties de wijzigingen in de Woningwet, de daarmee samenhangende regelgeving en RJ 645 inzake toegelaten instellingen volkshuisvesting hebben verwerkt en toegelicht in de jaarrekening 2016. De auteurs richten zich op de gevolgen van de verplichte waardering van het vastgoed in exploitatie tegen marktwaarde. De overgang naar waardering tegen marktwaarde heeft geleid tot een omvangrijke stijging van het eigen vermogen en het resultaat van woningcorporaties. Jungheim en Suurland vinden dat woningcorporaties de informatieverschaffing over marktwaarde kunnen verbeteren. Overigens constateren zij dat woningcorporaties verschillend zijn omgegaan met de verwerking van en toelichting op de bedrijfswaarde en de belastinglatenties, hetgeen de vergelijkbaarheid tussen woningcorporaties niet ten goede komt.