In december 2016 gaf de NBA met de publicatie van het inspiratiedocument Een beroep met toekomst van de Arenagroep het startschot voor de ontwikkeling van een toekomstvisie voor het accountantsberoep. Na een breed debat onder leden, experts, commissies en besturen, en verdieping op belangrijke thema’s in het najaar van 2017, moet de visie uiteindelijk de basis vormen voor het meerjarenplan 2018-2020.

CPA Horizons 2025

Ook in het buitenland wordt nagedacht over de uitdagingen waarvoor het beroep staat in een snel veranderende wereld. Zo bracht de Amerikaanse beroepsorganisatie AICPA enkele jaren geleden, na een discussietraject onder leden, het rapport CPA Horizons 2025 uit, een vervolg op het CPA Vision Project uit de jaren negentig.

Volgens de deelnemers aan het debat staat de toen geformuleerde kerntaak van het beroep nog recht overeind: ‘Making sense of a changing and complex world’. Ook de kernwaarden van het beroep – zoals integriteit, objectiviteit, vakbekwaamheid en levenslang leren – zijn niet veranderd. Wel zijn de eerder geformuleerde kerncompetenties van de accountant aangepast aan de eisen van de tijd. Ook is de diversiteit van de werkzaamheden die accountants verrichten zo toegenomen dat de lijst met ‘core services’ uit de jaren negentig niet meer voldoet.

In het rapport worden tien belangrijke thema’s benoemd plus de impact daarvan op het beroep. Zo zullen accountants zich moeten aanpassen aan de steeds grotere invloed van ict, mobiele technologie en de vraag naar real-time informatie van beleggers en stakeholders. De snelheid van informatievoorziening brengt verder een groter risico op fraude met zich mee, die ook nog eens lastiger is te voorkomen en ontdekken. Dat is tegelijkertijd een kans voor het beroep om te laten zien dat het bij uitstek in staat is nieuwe manieren te ontwikkelen om te waarborgen dat informatie net zo betrouwbaar is als in het papieren tijdperk.

Ook moeten accountants hun positie als verlener van audit- en assurancediensten bewaken. Alhoewel lang niet alle accountants werkzaam zijn in controlerende functies, vormt audit wel de basis van het beroep en profiteren alle CPAs van het publieke vertrouwen dat daaruit is voortgekomen.

Andere thema’s die in het rapport worden aangesneden zijn onder andere de noodzaak om de accountantsopleiding en permanente educatie aan te passen aan nieuwe competentie-eisen, het behoud van de reputatie van de CPA-titel in een globaliserende wereld en het promoten van de accountant als vertrouwd adviseur, die als strategisch partner kennis en kunde uit verscheidene disciplines bij elkaar brengt.

ACCA

Ook de ACCA, een van oorsprong Britse beroepsorganisatie die inmiddels leden en studenten heeft in 181 landen, kijkt in haar visierapport Professional accountants – the future vooruit naar 2025. Volgens de organisatie zal de toename van regelgeving de grootste impact hebben op het beroep. Het rapport noemt als voorbeelden de internationale strijd tegen belastingontwijking en de plannen in diverse landen om integrated reporting verplicht te gaan stellen.

Voor elk van de gebieden waarin accountants actief zijn worden de gevolgen van de geconstateerde drivers of change in kaart gebracht en de competenties die nodig zijn als antwoord daarop beschreven.

IFAC-strategie

De grote thema’s uit de bovenstaande rapporten – technologie, globalisering, complexere regelgeving, de promotie van en instroom in het beroep – komen ook aan bod in de strategie van de internationale beroepskoepel IFAC voor de periode 2016-2018.

De IFAC breekt daarnaast een lans voor transparante overheidsverslaggeving en het gebruik van de International Public Sector Accounting Standards (IPSAS). Overheden zullen onder druk van de roep om transparantie en verantwoording meer hulp vragen bij verslaggeving.

Daarnaast wijst de IFAC op het toenemende belang van de gevolgen van bevolkings- en economische groei op het klimaat en het gebruik van grondstoffen en de integratie van financiële en niet-financiële verslaggeving. Accountants kunnen hierin hun toegevoegde waarde tonen door ervoor te zorgen dat bedrijven en organisaties in hun verslaggeving een holistische kijk bieden op prestaties en toekomstperspectieven.

KPMG werkt in het rapport A new vision of value; connecting corporate and societal value creation een holistische kijk op waardecreatie uit tot de ‘True Value’-methode. Dat model stelt ondernemingen in staat de maatschappelijke waarde die een bedrijf creëert en vermindert in kaart te brengen en de gevolgen daarvan voor het toekomstig winstpotentieel. Dat moet leiden tot optimalisatie van de financiële en maatschappelijke waarde.

Competenties

Een recent rapport van de Schotse beroepsorganisatie ICAS en de Britse toezichthouder FRC brengt op basis van wetenschappelijk onderzoek de competenties in kaart die de controlerend accountant van de toekomst moet hebben. Het rapport moet het startpunt vormen van een debat onder accountants en stakeholders.

Wat betreft de wettelijk controle zijn er twee keuzes: “The statutory audit could be maintained, much as it is now, to provide a basic policing function within the corporate world; or the audit profession could be a driver for change and develop a more insightful audit for a more complex world, and by providing such an audit, auditors could help to meet the evolving needs of stakeholders, including investors, and society.”

Volgens de commissie die het rapport begeleidde is de tweede keuze het gewenste scenario, maar is het twijfelachtig of accountants op dit moment de vaardigheden hebben om een controle af te leveren die verder gaat dan de traditionele financiële audit.

Het rapport gaat in op de drie belangrijkste competenties die nodig zijn om het auditteam van de toekomst goed uit te rusten: een beter begrip van het te controleren bedrijf, vaardigheden op het gebied van data-analyse en soft skills. Daarnaast worden de barrières om dit te bewerkstelligen in kaart gebracht, zoals problemen bij het werven en opleiden van leden van auditteams, de mate waarin standaardisatie een negatieve invloed heeft op innovatie in de controle en de onaantrekkelijkheid van een carrière in de accountantscontrole. Het rapport sluit af met aanbevelingen voor accountantskantoren, beroepsorganisaties, toezichthouders, standard setters en beleggers.