René Verbrugge

Niet gehinderd door regels en controlerende deskundigen kunnen organisaties via het transparantieverslag de lezer en zichzelf met een pr-show een tevreden gevoel geven. Ik zie dat graag verbeteren. Door recente initiatieven en schandalen (zoals Volkswagen en kinderarbeid voor kleding) is de tijd er rijp voor.

Wat kan beter?

Wie een overzicht probeert te krijgen van het 'transparantielandschap' ziet een enorme activiteit, maar tegelijkertijd een enorme mist. Wat mij stoort:

• De verslagen bevatten weinig meetgegevens en ratio's, maar veel vaagpraat, pr-taal en grootspraak;
• Er is een grote verscheidenheid in de vaak kwalitatieve informatie. Er is daardoor geen vergelijking met bedrijfstakgenoten mogelijk;
• Ik vind het belang van informatie die eigenlijk niets betekent voor stakeholders, zoals over de 'managementaanpak', het 'bedrijfsprofiel' en 'kwaliteitsgericht normenkader', niet zo groot (1).
• Alle informatie is gebaseerd op zelfverklaring, er vindt geen controle door een onafhankelijke en deskundige derde plaats;
• Grote organisaties blijken van investeerders, milieuorganisaties en pers veel vragen om aanvullende informatie over hun mvo-activiteiten en -resultaten te ontvangen, wat zeer bewerkelijk is;
• Er heerst een onoverzichtelijke drukte aan initiatieven, aanmoedigingsprijzen, publiciteit en media-aandacht. Er bestaan liefst elf sterk verschillende standaarden, waarvan het Global Reporting Initiative en ISO26000 enkele bekende zijn.

Door deze drukte en mist kan ik een afzonderlijke organisatie niet op mvo-merites beoordelen. Om dat wel te kunnen is het nodig dat - naast informatie over wat bereikt is - informatie gegeven wordt over wat haalbaar is in de gunstigste situatie. En ook hoe het bereikte afsteekt ten opzichte van bedrijfstakgenoten, omdat die voor dezelfde uitdagingen staan.

Opinie-onderzoek

Onderzoek bevestigt mijn mening dat er een dikke 'transparantie-mist' hangt. BCG en MITSloan constateren dat zestig procent van de investeerders ervan overtuigd is dat solide mvo-prestaties een bewijs zijn voor verlaagd ondernemingsrisico (2).

Ander onderzoek van PwC toont aan dat 79 procent van de investeerders ontevreden is met de vergelijkbaarheid van mvo-informatie van bedrijfstakgenoten (3).

Uit het Dossier Duurzaam 2016 blijkt dat de helft van de consumenten let op duurzaamheid bij zijn aankopen. Ook wil een ruime meerderheid dat bedrijven hen helpen bij het maken van duurzame of bewuste keuzes. Dat terwijl slechts 19 procent vindt dat bedrijven dat goed  doen.

Twee goede aanleidingen voor verandering

Op 1 juli heeft de SASB (Sustainability Accounting Standards Board) aan de SEC (Securities and Exchange Commission) voorgesteld dat ondernemingen de SASB-Standaarden kunnen gebruiken om aan hun mvo-rapportageverplichtingen te voldoen.

De SASB is een particulier initiatief, dat samen met grote Amerikaanse bedrijven standaarden voor 79 bedrijfstakken heeft ontwikkeld. Opvallend hieraan is dat de gevraagde informatie sterk kwantitatief is en afgestemd op een bedrijfstak. Ook heeft de informatie een vast stramien en is gelimiteerd in omvang (maximaal veertien kengetallen of vragen).

De AFM (Autoriteit Financiële Markten) heeft laten weten dat verdere stappen nodig zijn op het gebied van geintegreerde verslaggeving (IR): het verstrekken van niet-financiele informatie samenhangend met de financiële informatie in het jaarverslag.

Huidige situatie

Hoe is de stand nu ten aanzien van het hanteren van richtlijnen?

• Er bestaan GRI (Global Reporting Initiative)-richtlijnen, die regelmatig aangepast worden; de huidige versie is G4. Interessante trend is dat de huidige GRI-richtlijn zich ook steeds meer gaat richten op geintegreerde verslaggeving (IR), wat de verslaggevingsvorm van de toekomst kan worden;
• Jaarlijks verschijnt de Transparantiebenchmark, gefaciliteerd door het ministerie van EZ, die gebaseerd is op de GRI-richtlijnen. Hierin worden organisaties door een onafhankelijke commissie beoordeeld en vergeleken op een aantal maatstaven;
• ISO-richtlijn 26000 is een internationale richtlijn voor het implementeren van mvo in een organisatie. Het geeft een normatief kader om maatschappelijke verantwoordelijkheden zelf te bepalen en geeft adviezen over het structureel invoeren;
• De Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) geeft aan dat het voor een onderneming geen verplichting is om maatschappelijke aspecten van ondernemen in het jaarverslag te presenteren; ook niet in de vorm van een op zichzelf staand verslag.

Welke eisen mag je aan mvo-verslaggeving stellen?

Mvo-verslaggeving moet de gebruikers, de stakeholders, centraal stellen. Omdat een organisatie veel verschillende stakeholders heeft (vakbonden, milieu-organisaties, eigenaren,  regelgever, toezichthouders, externe financiers, gelieerde bedrijven) is sprake van veel en verschillende informatiebehoeften. Die hoeven niet te conflicteren, maar doen dat wel als je prioriteiten wilt of moet stellen.

In willekeurige volgorde zijn de eisen:

1. Kosteneffectiviteit. Een organisatie hoeft alleen informatie te leveren waar de gebruiker wat aan heeft. Dat wordt afgezet tegen de te maken kosten.
2. Beslissingsrelevantie. De informatie moet het kennisbeeld verbeteren en de gebruiker helpen betere beslissingen te nemen.
3. Recht doen aan de kenmerken van de bedrijfstak. Bij een binnenlandse bank bijvoorbeeld heeft het weinig zin te rapporteren over mensenrechten of over energie-verbruik, maar juist wel over consumentenkwesties.
4. Laat de gebruiker niet ondersneeuwen in voor hem irrelevante informatie. Dat kan bijvoorbeeld door de onderwerpen in het verslag te beperken of door 'keuze-modules' te gebruiken.
5. Informatie moet duidelijk, controleerbaar en bruikbaar zijn. De eis van volledigheid is gezien de grote diversiteit van stakeholders moeilijk te vervullen.
6. Informatie moet de beslissingen van stakeholders (zoals consumenten) verbeteren, daarmee concurrentie tussen bedrijven bevorderen en de werking van financiële markten verbeteren.
7. De invloed van de mvo-factoren en -risico's, zoals massa-claims van consumenten, op het bedrijfsresultaat moet blijken. 

SASB-standaarden goed bruikbaar

Duidelijk anders dan de Nederlandse mvo-onderwerpen zijn de standaarden van de SASB. Het zijn kritische onderwerpen, die echt steken. Ik noem als voorbeeld de standaard voor de bedrijfstak automobiel met daarin dertien vragen.

SASB-standaard mvo-informatie automobielbranche
Materiaalgebruik & Recycling	1. Totale hoeveelheid afval uit productieproces & aandeel hiervan dat gerecycled is
	2. Gewicht van teruggewonnen materiaal uit afgedankte auto's & aandeel hiervan dat gerecycled is
	3. Gemiddelde recyclebaarheid van de verkochte auto's, gemeten naar gewicht
Productveiligheid	4. Aandeel van de modellen die aan de hoogste veiligheidseisen voldoen (NCAP 5-star safety rating), onderverdeeld naar regio
	5. Aantal veiligheidsklachten naar aanleiding van defecten & Aandeel hiervan dat onderzocht is
	6. Aantal teruggeroepen auto's
Arbeidsverhoudingen	7. Aandeel van actief personeel, dat werkt onder een CAO
	8. Aantal en duur van stakingen en uitsluitingen
Brandstofverbruik & Gebruiksemissies	9. Gemiddeld brandstofverbruik van personenauto's, gewogen naar omzet, verbijzonderd naar regio
	10.Aantal verkochte nul emissie auto's (ZEV), verkochte hybride auto's en verkochte plug-in hybride auto's
Inkoop materialen	11. Aandeel van schaarse materialen in de kosten van alle materialen
	12. Aandeel van verwerkers van tungsten, tin, tantalum en goud binnen de logistieke keten die gecontroleerd conflictvrij zijn
	13. Bespreking van het risico-management van gebruik van schaarse materialen en grondstoffen uit conflictgebieden

Wat opvalt is het hoge kritisch gehalte van de vragen, terwijl hun aantal beperkt blijft.

Hoe verder?

Ik zie graag dat transparantieverslagen verbeteren, door ze niet alleen te gebruiken om stakeholders te informeren, maar ook om actief verbeteringen te stimuleren.

Dat kan door ze te beperken tot hoofdzaken. Door zoveel mogelijk meetbare en vergelijkbare informatie te eisen en organisaties te verplichten echt kritische informatie te verstrekken, wat alleen met een vast model per bedrijfstak kan. En door ze verplicht te stellen voor zowel grote als middelgrote organisaties.

Het terugdringen van de huidige vrijblijvendheid, met behulp van kritische informatie, helpt zowel consumenten als financiers om betere keuzes te maken.

Ik verwacht dat de druk die hiervan uitgaat op producenten en dienstverleners de innovatie en duurzaamheid versnelt.

Voetnoten
(1) Dit zijn drie beoordelingscriteria uit de Transparantiebenchmark 2016, pag.12, van het ministerie van Economische Zaken
(2) Research Report 'Investing for a sustainable future', mei 2016
(3) PwC, Sustainablity disclosures: Is your company meeting investor expectations, juli 2015