Tekst: Joost van Buuren en Chris Knoops

Effecten maatschappelijk verantwoord ondernemen

Maken bedrijven die een verslag opstellen inzake maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) ook daadwerkelijk het verschil in termen van het voorkómen van omkoping, smeergeld en discriminatie? De onderzoeker stelt op grond van zijn empirische analyse dat bedrijven met een mvo-rapportage minder betrokken zijn met wangedrag en dat als wangedrag onverhoopt zich wel mocht voordoen, de negatieve reactie op de beurs minder sterk is.

• Christensen, D.M. (2016). Corporate accountability reporting and high-profile misconduct. The Accounting Review, 19(2): 377-399

Internal control opinion shopping

In hoeverre kunnen bedrijven door te wisselen van accountant een gunstiger internal control opinion verkrijgen? Volgens Amerikaanse onderzoekers blijkt dat opinion shopping zich voordoet en inderdaad ook kan leiden tot een gunstiger (schone) internal control opinion. De onderzoekers stellen dat dit effect zich met name voordoet in geval van een hoge concurrentiedruk in de controlemarkt.

• Newton, N.J., Persellin, J.S., Dechun, W., & Wilkins, M.S. (2016). Internal control opinion shopping and audit market competition. The Accounting Review, 19(2): 603-623

Procyclische werking actuele waarde

Heeft de invoering van de actuele waarde de procycliciteit van het verstrekken van bankleningen versterkt? De onderzoeker stelt dat dit niet het geval is en baseert zich daarbij enerzijds op het feit dat de post met 'ongerealiseerde actuelewaarderesultaten' niet geassocieerd is met de leninguitgifte. Anderzijds blijkt er geen procycliciteit te zijn met betrekking tot 'voor verkoop beschikbare effecten'.

• Xie, B. (2016). Does fair value accounting exacerbate the procyclicality of bank lending? Journal of Accounting Research, 54(1): 235-274

Verhaal achter de cijfers

Is de voorkeur voor een bepaalde accountant te herkennen aan de mate waarin de tekst in de toelichting op de jaarrekening grotere overeenkomsten heeft met andere klanten van dezelfde accountant? Onderzoekers stellen op basis van hun empirische analyse dat bedrijven met een lagere tekstovereenkomst circa tien procent grotere kans hebben om van accountant te wisselen naar een accountant met klanten met een grotere mate van tekstovereenkomsten. Tegelijkertijd beweren de onderzoekers dat klanten met een hogere mate van tekstovereenkomst ook lagere abnormale balansposities hebben dat zou duiden op een hogere mate van controlekwaliteit.

• Brown, S.V., & Knechel, W.R. (2016). Auditor-client compatibility and audit firm selection. Journal of Accounting Research, 54(3): 725-775

Het jaar 2015 verslagen

Het decembernummer van het Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie staat in het teken van jaarverslagenonderzoek: 'Het jaar 2015 verslagen'. Onderstaande tekst is een verkorte weergave van de inleiding van Vergoossen, die de artikelen kort samenvat.

De Bos en Camfferman gaan in op de wijze waarop Nederlandse en Britse beursgenoteerde ondernemingen informatie geven over de toegepaste waarderings- en resultaatbepalingsgrondslagen. De auteurs vinden dat vaak teveel standaardteksten worden gebruikt en dat de informatie vaak te weinig specifiek is, waardoor de informatiewaarde van de toelichting beperkt is.

Hoogendoorn, Van der Wel en Kadrić behandelen het onderwerp voorzieningen. Zij onderzochten jaarrekeningen van de grootste Europese ondernemingen en constateren dat naast vaak voorkomende reorganisatievoorzieningen 'nieuwe' voorzieningen verschijnen, die vooral te maken hebben met aansprakelijkheid, ontmanteling en herstel, en milieu. Mutaties in voorzieningen beïnvloeden het resultaat soms belangrijk en informatieverschaffing over voorzieningen voldoet niet altijd aan de eisen die daaraan worden gesteld. De gehanteerde disconteringsvoeten lijken soms te hoog, hetgeen tot een te lage waardering van voorzieningen kan leiden.

Backhuijs, Vergoossen en De Vos behandelen het kasstroomoverzicht bij de Europese ondernemingen. De auteurs zien een grote diversiteit in de classificatie van bepaalde kasstromen en de bij het kasstroomoverzicht verstrekte toelichtingsinformatie. Opvallend is dat 98 procent van de ondernemingen kiest voor de indirecte methode bij het opstellen van de kasstroom uit operationele activiteiten, terwijl in de regelgeving expliciet een voorkeur voor de directe methode wordt uitgesproken.

Jullens en Roelofsen schrijven over het nut van informatie over bedrijfscombinaties voor beleggers. De informatie in de jaarrekening over fusies en overnames moet beleggers in staat stellen de economische en strategische rationale van die transacties te begrijpen. Dit is ook van belang in het kader van de verantwoording die het bestuur moet afleggen over het gevoerde beleid. De auteurs geven aanknopingspunten om de informatieverschaffing in de jaarrekening over fusies en overnames te verbeteren.

Huttenhuis en Ter Hoeven bespreken de kwaliteit van risico-informatie in de jaarverslaggeving van Europese banken. Zowel vanuit IFRS als vanuit het prudentiële bankentoezicht moeten banken informatie verstrekken over risico's die zij lopen. De auteurs concluderen dat banken onder toezicht van de Europese Centrale Bank over het algemeen meer informatie publiceren ten aanzien van de geselecteerde risicogebieden dan lokaal onder toezicht staande banken. Nederlandse banken presteren gemiddeld genomen in lijn met hun Europese collega's. Nederlandse banken laten de risico-informatie vaker controleren dan andere Europese banken.

Roozen en Kamp gaan in op de verwerking van derivaten in de jaarrekening van Nederlandse (niet-beursgenoteerde) organisaties. Het gebruik van derivaten wordt vaak geassocieerd met het lopen van grote financiële risico's, omdat door de gedaalde marktrente veel rentederivaten een grote negatieve waarde hebben. Inzage in de reële waarde van derivaten kan dan van belang zijn. Als derivaten voor risicoafdekking (hedging) worden gebruikt, constateren de auteurs dat organisaties op basis van Nederlandse verslaggevingsregels derivaten voornamelijk tegen kostprijs waarderen, onder toepassing van kostprijshedge-accounting. Ook derivaten waarbij geen hedge accounting wordt toegepast, worden meestal gewaardeerd tegen kostprijs.

Brouwer, Eimers en Langendijk behandelen de kernpunten in de nieuwe uitgebreide controleverklaring die is opgenomen in de jaarverslaggeving van Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen. Zij stellen vast dat de kernpunten in de controleverklaring vaak overeenkomen met kritische grondslagen en schattingen in de toelichting, maar dat een risico opgenomen in het bestuursverslag slechts sporadisch terugkomt als kernpunt in de controleverklaring. De accountant focust bij de kernpunten kennelijk op balansposten. Zaken als betrouwbaarheid en continuïteit van IT en het voldoen aan wet- en regelgeving, door veel ondernemingen aangeduid als risico’s, komen nauwelijks terug als kernpunt.

• Vergoossen, R.G.A. - Het jaar 2015 verslagen: onderzoek jaarverslagen.
• Bos, A. de, & Camfferman, C. - Toelichting van waarderings- en resultaatbepalingsgrondslagen.
• Hoogendoorn, M.N., Wel, F, van der, & Kadrić, H. - Voorzieningen in de jaarrekening.
• Backhuijs, J., Vergoossen, R.G.A., & Vos, N.A. de - Het kasstroomoverzicht van Europese ondernemingen: classificaties en toelichting.
• Jullens, J.F., & Roelofsen, E.M. - Het nut van informatie over bedrijfsovernames voor beleggers.
• Huttenhuis, J.G., & Hoeven, R.L. - Kwaliteit van risico-informatie - Europese banken onderzocht.
• Roozen, C.M., & Kamp, B. - Derivaten in Nederlandse jaarrekeningen.
• Brouwer, A.J., Eimers, P.W.A., & Langendijk, H.P.A.J. - De kernpunten uit de uitgebreide controleverklaring in relatie tot de risico's in het bestuursverslag en de schattingen en oordelen in de toelichting.

MAB, 90(12): 506-609