Piet de Keijzer en Marcha van Meer

Het onderscheid in eindtermen voor assurance en de mkb-accountant sluit aan bij de dagelijkse praktijk van de accountant en beantwoordt daarmee aan het doel van de CEA. Maar wat betekenen de nieuwe eindtermen in de praktijk voor de opleiders en de studenten? Een overzicht van de verschillende keuzes.

Het gevolg van het onderscheid in eindtermen voor assurance en de mkb-accountant is dat de wettelijke controle van de jaarrekening is voorbehouden aan de accountant RA. In de CEA-eindtermen voor accountancy mkb is meer aandacht voor advisering, wat in de dagelijkse praktijk een belangrijk onderdeel is voor de  mkb-accountant.

Een belangrijke wijziging die de CEA aangeeft is dat er interactie gaat ontstaan tussen de praktijkopleiding en de theorieopleiding. Dankzij deze ontwikkeling moeten opleiders en deelnemers de keuze maken om de opleiding volgens de eindtermen 2008 of volgens de eindtermen 2016 af te ronden.

Een overgang van een oude naar een nieuwe opleiding brengt altijd wat onzekerheden met zich mee. Veel deelnemers hebben vragen over deze ontwikkeling. Bijvoorbeeld:

• Moet en kan de oude opleiding nog worden afgemaakt?
• Is het verstandig om de nieuwe opleiding te doen?
• Wat gebeurt er met de praktijkopleiding? 

Door middel van artikel willen we antwoord geven op de vragen die leven bij deelnemers en accountantskantoren. Dat doen we door eerst te beschrijven welke keuze opleiders gemaakt hebben over de inhoud van de opleiding. Vervolgens onderscheiden we drie situaties waar een deelnemer zich in kan bevinden en beschrijven we hun mogelijkheden.

Perspectief opleiders

Opleiders dienen een aantal keuzes te maken door alle ontwikkelingen en veranderingen.

Keuze 1: Wat wordt de inhoud van de nieuwe opleiding voor de bachelor en  postbachelor?
Allereerst moeten opleiders aangeven wanneer en hoe ze hun curriculum ombouwen tot een programma dat voldoet aan de nieuwe eindtermen. Doordat hogescholen de tijd nemen om hun bachelorprogramma’s vorm te geven, dienen de aanbieders van vervolgopleidingen de ontwikkelingen nauwgezet te volgen. Het landelijk overleg helpt hierbij. Zoals het er nu naar uitziet, betekent de nieuwe postbachelor dat het huidige programma van een jaar wordt uitgebreid naar een theoretisch programma van twee jaar.

Keuze 2: Wanneer wordt het nieuwe programma in de postbachelor aangeboden?
De tweede keuze die opleiders moeten maken is het moment waarop het nieuwe programma (de postbachelor) wordt aangeboden. Avans⁺ en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen hebben als enige gekozen om per 1 september 2016 mkb-accountants conform de nieuwe eindtermen op te leiden. Hierbij baseren zij zich op de eerste verkennende afspraken die binnen het landelijk overleg in maart 2016 zijn gemaakt.

Keuze 3: Hoe  gaan de hogescholen om met de voorgestelde interactie tussen de praktijk- en de theorieopleiding en wanneer krijgt dit vorm?
De nieuwe praktijkopleiding, die ook in de nieuwe situatie drie jaar duurt, lijkt sterk op de oude praktijkopleiding. De opleiding start met een POP, waarin de trainee aangeeft hoe van de IST naar de SOLL te komen. Er is een uitgebreide lijst van beroepsproducten die in het dossier als bewijsvoering kan worden opgenomen. Nieuw in de opleiding zijn onder andere intervisiebijeenkomsten, het referaat in het derde jaar en het geïntegreerde slotexamen waarbij zowel de opleider als de praktijkbeoordelaar betrokken zijn.

Met het ingaan van de nieuwe eindtermen is het niet meer dan logisch dat opleiders een rol gaan spelen bij het vormgeven van de praktijkopleiding. De vraag is alleen hoe deze rol zodanig vormgegeven kan worden dat er sprake is van een win-win situatie. De NBA heeft aangegeven dat trainees zich vanaf 1 januari 2017 kunnen aanmelden voor de nieuwe praktijkopleiding.

Perspectief deelnemers

Bestaande en nieuwe deelnemers kunnen volgens ons kiezen uit drie mogelijkheden:

1. Oude theorie- en oude praktijkopleiding volgen
2. Oude theorie- en nieuwe praktijkopleiding volgen
3. Nieuwe theorie- en nieuwe praktijkopleiding volgen

Optie 1: oude theorie- en praktijkopleiding

Theorieopleiding
Deelnemers uit het (verkorte) postbachelorprogramma hebben van de CEA uiterlijk tot 1 september 2019 de tijd om de theorie-opleiding af te ronden. Het AC-scholenoverleg stelt echter voor om in juni 2018 voor de laatste keer landelijke toetsen op basis van het oude programma af te nemen. Dat betekent dat huidige deelnemers nog twee jaar de tijd hebben om de gehele opleiding af te ronden. Voor deelnemers in het post-bachelorprogramma zou dat geen probleem moeten zijn, maar voor deelnemers aan het verkorte programma van BE naar AC kan deze einddatum een probleem geven.

Bestaande deelnemers hoeven per 1 september 2016 nog niet te kiezen of zij het oude programma afmaken of overstappen naar het nieuwe programma. Dit komt doordat de CEA aangegeven heeft dat deelnemers tot 1 september 2017 de tijd hebben om zonder aanvullende deficiënties van de oude opleiding naar de nieuwe praktijkopleiding kunnen overstappen. Bestaande deelnemers hoeven vooralsnog dus geen keuze te maken. De keuze om over te stappen kan nog tot het einde van het collegejaar (juli 2017) worden gemaakt.

Praktijkopleiding
De praktijkopleiding oude stijl moet voor 1 september 2021 zijn afgerond. Alleen deelnemers die de theorie- en de praktijkopleiding oude stijl succesvol hebben afgerond behouden de controlebevoegdheid. Een nadeel van de oude praktijkopleiding is dat deelnemers uit de mkb-praktijk moeite hebben om binnen de eigen werkkringen te kunnen voldoen aan de assurance-eisen in de praktijkopleiding. De huidige simulatieopdrachten geven hiervoor een alternatief. De CEA is echter geen voorstander van de simulatieopdrachten en de kans bestaat dus dat deze voor 1 september 2021 verdwijnen. Op de site van de NBA worden in ieder geval de simulatieopdrachten tot maart 2018 aangeboden.

Overgangsregeling
De CEA heeft aangegeven dat deelnemers die op grond van de huidige eindtermen (2008) met de oude praktijkopleiding bezig zijn vanaf 1 januari 2017 tot 1 september 2017 zonder aanvullende eisen naar de nieuwe praktijkopleiding kunnen overstappen. Dat betekent dat deelnemers die nog niet met de praktijkopleiding zijn begonnen de kans krijgen om voor 1 januari 2017 met de oude praktijkopleiding te starten. Hierdoor kunnen zij de optie tot afstuderen volgens de oude of nieuwe eindtermen openhouden.

Overwegingen om voor deze variant te kiezen

• Het afronden van de oude opleiding  betekent zekerheid over het programma, waardoor er geen verlenging van het theoretisch programma is.
• Deelnemers die het oude programma (theoretisch en praktijk) succesvol afronden voldoen aan de eindtermen uit 2008 en behouden daarmee de controlebevoegdheid.
• Het is tot 1 september 2017 mogelijk om met het oude programma over te stappen in de nieuwe praktijkopleiding zonder deficiënties.

Actie
Deelnemers die voor deze optie willen kiezen, maar nog niet zijn gestart met de praktijkopleiding, moeten zich voor 1 januari 2017 inschrijven voor de oude praktijkopleiding. Dit zodat zij voldoende tijd hebben om de oude praktijkopleiding af te ronden en het recht behouden om zonder aanvullende deficiënties over te stappen naar de nieuwe praktijkopleiding. Deelnemers die gebruik willen maken van de simulatieopdrachten moeten zich z.s.m. inschrijven.

Optie 2: oude theorie- en nieuwe praktijkopleiding

Deze optie is interessant voor huidige deelnemers uit het postbachelorprogramma die nog niet begonnen zijn met de praktijkopleiding. In dat geval heb je twee jaar de tijd om de opleiding af te ronden. Deze variant kan ook interessant zijn voor nieuwe deelnemers die per 1 september 2016 aan de postbachelor willen beginnen en daardoor de kans krijgen de theoretische opleiding in één jaar af te ronden.

Voor deelnemers uit het verkorte programma is deze variant aan te bevelen indien zij al bezig zijn met onderdelen uit het postbachelorprogramma. In dat geval is er nog twee jaar de tijd om de opleiding af te ronden. Deelnemers die nog bezig zijn met vakken die in de reguliere bachelor-AC zitten hebben nog een jaar de tijd om te beslissen of zij alsnog de oude theorieopleiding afronden of overstappen naar de nieuwe theoretische opleiding.

Zoals al eerder aangegeven kunnen trainees tot 1 september 2017 zonder aanvullende deficiënties aan de nieuwe praktijkopleiding beginnen. Voor de praktijk is de controlebevoegdheid vaak niet echt van belang, waardoor de nieuwe praktijkopleiding een aantrekkelijk alternatief is.

Overwegingen om voor deze variant te kiezen

• Het afronden van de oude opleiding betekent zekerheid over het programma, waardoor er geen verlenging van het theoretisch programma is.
• Deze variant maakt het voor nieuwe deelnemers mogelijk om de theorie binnen één jaar af te ronden met een uitloop van één jaar.
• Het is tot 1 september 2017 mogelijk om van het oude theoretische programma over te stappen naar de nieuwe praktijkopleiding zonder deficiënties.
• In de praktijk is de controlebevoegdheid vaak niet echt van belang.

Actie
Indien je kiest voor deze variant, dien je voor 1 september 2017 te beginnen met de nieuwe praktijkopleiding. Daarnaast dien je aan het eind van het collegejaar 2016-2017 vast te stellen in hoeverre een overstap naar de nieuwe theorieopleiding gewenst is. Uiteraard in overleg met de opleider.

Optie 3: nieuwe theorie- en nieuwe praktijkopleiding

Deze optie is bedoeld voor deelnemers die 1 september 2016 willen beginnen met de opleiding (verkort of postbachelor) en zich optimaal willen voorbereiden voor de dagelijkse praktijk. Het aantal schriftelijke landelijke toetsen is beperkt tot de onderdelen assurance (A&A3B) en fiscale advisering. In de nieuwe theoretische opleiding wordt meer gewerkt met beroepsproducten die (in de ideale situatie) als bewijsmateriaal in de nieuwe praktijkopleiding kan dienen. Huidige deelnemers kiezen voor deze variant als men onderdelen uit het oude programma (met name assurance en IFRS) willen vermijden. Een nadeel van deze variant is dat de CEA erg terughoudend is om vrijstellingen toe te staan voor overstappers van het oude naar het nieuwe postbachelorprogramma.

Overwegingen om voor deze variant te kiezen

• Ideale keuze voor deelnemers die met de opleiding accountancy-mkb willen starten en zich optimaal willen voorbereiden op de dagelijkse praktijk van de mkb-adviseur.
• Toenemende interactie tussen de theorie- en praktijkopleiding waardoor beide opleidingen winnen aan efficiëntie en effectiviteit.

Perspectief accountantskantoren

Deelnemers kunnen alleen maar afstuderen als ze een passende werkplek hebben. Dit betekent dat ook de kantoren een rol spelen in de keuzes zoals hierboven uitgelegd. Kiezen voor de oude theorie- en praktijkopleiding betekent dat de deelnemer niet volgens de laatste inzichten wordt opgeleid. Deelnemers behouden wel de controlebevoegdheid, maar dit lijkt eerder een voordeel voor de deelnemer dan voor het accountantskantoor. Kantoren die hechten aan de dagelijkse praktijk als uitgangspunt zullen dus eerder de nieuwe theorie- en praktijkopleiding omarmen. 

Samengevat

Een opsomming van de belangrijkste conclusies.

• De keuze voor 'oud' of 'nieuw' hoeft niet onmiddellijk gemaakt te worden.
• Het is tot 1 september 2017 mogelijk om een overstap te maken zonder dat dit gevolgen heeft voor de praktijkopleiding.
• De overstap van de oude naar de nieuwe theorieopleiding betekent dat de deelnemer moet voldoen aan de eindtermen van 2016.
• Het aantal vrijstellingen van de oude naar de nieuwe theorieopleiding is zeer beperkt.
• Het overstappen kan ook nog aan het einde van het collegejaar 2016/2017.
• Overstappen van de oude naar de nieuwe theorieopleiding is een goed alternatief voor deelnemers die moeite hebben zich te motiveren om de 'overbodige' kennis uit de oude theoretische opleiding eigen te maken.

Drs. Piet de Keijzer is projectleider Accountancy Avans+. Marcha van Meer is opleidingsmanager Accountancy Avans+.