Tekst: Joost van Buuren en Chris Knoops

Hoe beheers je creativiteit?

In de huidige kenniseconomie is creativiteit en innovatie een belangrijk element voor succesvol ondernemen. Echter, creatieve medewerkers moeten ook worden gestuurd en dat sturen kan de creativiteit ondermijnen. In dit artikel worden de uitkomsten van een surveyonderzoek onder 457 bedrijven gepresenteerd over hoe deze bedrijven met dit dilemma omgaan. In dit onderzoek wordt een analyse gegeven van de soorten kosten die voortkomen uit het sterk moeten steunen op creativiteit van medewerkers. Uit de resultaten blijken twee karakteristieken van de werkomgeving die belangrijk zijn bij de keuze voor een controlsysteem, namelijk de intrinsieke motivatie van medewerkers en de kennis (of gebrek daaraan) over de oorzaak en gevolg van specifieke handelingen door medewerkers.

• Grabner, I., & Speckbacher, G. (2016). The cost of creativity: A control perspective. Accounting, Organizations and Society, 48 (January): 31-42

Positieve effecten van 'zakelijke controleafwegingsregel'

In de zoektocht naar veranderingen in de regelgeving voor het accountantsberoep, is ook de 'professionele controleafwegingsregel' ofwel Audit Judgment Rule genoemd. De professionele controleafweging houdt in dat de Accountantskamer en toezichthouder achteraf geen kritiek leveren op de professionele afwegingen inzake de controle, indien deze te goeder trouw zijn genomen en toereikend zijn onderbouwd. Voorstanders van de professionele controleafwegingsregel verwachten dat dit een positief effect zal hebben op de mate van professioneel scepticisme en innovatie. Onderzoekers hebben de effecten van de invoering van de professionele controleafwegingsregel op de mate van professioneel scepticisme van leden van auditcommissies beoordeeld. Op basis van hun resultaten stellen de onderzoekers dat leden van de auditcommissie een verhoogde verantwoordingsdruk voelen als de professionele controleafwegingsregel wordt ingevoerd. Echter, de onderzoekers hebben geen hoger niveau van een professioneel sceptische houding gevonden bij leden van de audit commissie in geval van de toepassing van de professionele controleafwegingsregel.

• Kang, Y.J., Trotman, A.J., & Trotman, K.T. (2015). The effect of an Audit Judgment Rule on audit committee members’ professional skepticism: The case of accounting estimates. Accounting, Organizations and Society, 46 (October): 59-76

Positief effect van een gezamenlijke accountant

Kan de accountant twee heren dienen en toch zekerheid bieden? Ja, stellen onderzoekers op grond van hun onderzoek onder bedrijven die fusie- en overnametransacties hebben uitgevoerd, terwijl beide partijen dezelfde accountantsfirma hadden. Uit hun empirische analyse blijkt dat een gezamenlijke accountant de onzekerheid gedurende het transactieproces verlaagt, hetgeen uiteindelijk resulteert in fusies en overnames van hogere kwaliteit. Dit effect bestaat ook als de accountants dezelfde vestiging als standplaats hebben.

• Cai, Y., Kim, Y., Park, J.C., & White, H.D. (2016). Common auditors in M&A transactions. Journal of Accounting and Economics, 61(1): 77-99

Effect controleverklaringen op rentekosten

Wat is het effect van een niet-schone controleverklaring op de rentekosten? Worden de rentekosten hoger als er risico's inzake de continuïteit en materiële onzekerheden worden gerapporteerd? Op grond van hun resultaten stellen de onderzoekers dat de rentelasten van bedrijven stijgen in het jaar nadat een niet-schone controleverklaring is uitgebracht. Het gemiddelde effect is zeventien basispunten hogere rente op leningen dan bij vergelijkbare bedrijven met een schone controleverklaring. Tegelijkertijd worden ten aanzien van bedrijven met een niet-schone verklaring meer eisen gesteld inzake de pandrechten en zijn de hoofdsommen lager.

• Chen, P.F., He, S., Ma, Z., & Stice, D. (2016). The information role of audit opinions in debt contracting. Journal of Accounting and Economics, 61(1): 121-144

What do we know about audit quality?

Het septembernummer van het Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie staat in het teken van de kwaliteit van de accountantscontrole. Dit Engelstalige special issue is een weergave van de International conference van de Foundation for Auditing Research die plaatsvond op 9 en 10 mei 2016 te Breukelen (Nyenrode Business University). Thema van de conferentie is What do we know about audit quality? Het themanummer start met een inleiding van Jan Bouwens. Op basis van presentaties van vermaarde wetenschappers (Jere Francis, Marleen Willekens, Suraj Srinivasan en Robert Knechel) werd een levendige discussie gevoerd over vier thema's, die werden ingeleid en opgetekend door vier teams van auteurs. Liesbeth Bruynseels en Herman van Brenk bediscussiëren de bijdrage van Jere Francis die stelt dat accountantskantoren een bepaalde controlestijl hebben en dat twee ondernemingen in dezelfde bedrijfstak en hetzelfde jaar beter vergelijkbare winstcijfers presenteren als zij worden gecontroleerd door dezelfde big four-accountant. En ook dat ondernemingen die worden gecontroleerd door dezelfde big four-accountant beter vergelijkbare winstcijfers presenteren dan ondernemingen die gecontroleerd worden door dezelfde non-big four-accountant.

Sytse Duiverman en Christine Nolder verslaan de discussie over de presentatie van Marleen Willekens over de efficiëntie van het controleproces. Wanneer is een controleproces efficiënt en welke factoren zijn van invloed op de efficiency? De auteurs gaan in op de vraag hoe toekomstig onderzoek kennis over de efficiency van de accountantscontrole kan vergroten.

Jeroen van Raak en Ulrike Thürheimer borduren voort op de presentatie van Suraj Srinivasan over de vraag hoe goed allerlei maatstaven voor de kwaliteit van de accountantscontrole valide en betrouwbaar zijn. De auteurs geven aan dat directe maatstaven op basis van data die door accountantskantoren ter beschikking worden gesteld mogelijkheden bieden voor toekomstig onderzoek. De Foundation for Auditing Research speelt hier een belangrijke rol.

De vraag die Robert Knechel aan de orde stelt, is of strenger toezicht op accountantskantoren leidt tot een hogere kwaliteit van de accountantscontrole. Joost van Buuren en Annie Wong stellen dat samenwerking van toezichthouders en accountantskantoren een gunstig effect kan hebben op de kwaliteit van de accountantscontrole.

Philip Wallage vat de paneldiscussie samen. Hierin komen de visies van verschillende stakeholders op de controlefunctie aan de orde. Olof Bik geeft een samenvatting van de views from practice, visies van audit firm leaders over hun verwachtingen omtrent de bijdrage van auditing research voor de praktijk en hoe accountantskantoren zelf een bijdrage kunnen leveren om de kloof tussen wetenschappelijk onderzoek en de praktijk te overbruggen. De conclusie van de conferentie is dat door de samenwerking van wetenschap en praktijk, waarbij de accountantskantoren data en fondsen ter beschikking stellen voor wetenschappelijk onderzoek via de Foundation for Auditing Research, wetenschappelijk onderzoek op het gebied van accountantscontrole een belangrijke impuls kan krijgen, waar ook de accountantskantoren baat bij hebben.

Het themanummer wordt afgesloten met een column van Willem Buijink, die zich afvraagt waarom verschillende stakeholders, en ook accountantsorganisaties en -kantoren zelf, vinden dat het accountantsberoep een kwaliteitsprobleem heeft.

• Bouwens, J.F.M.G. (2016). Editorial. What practitioners and academics want to know about audit quality;
• Raak, J.J.F. van, & Thürheimer, U. (2016). Opportunities to improve the measurement of audit quality: A call for collaboration between the profession and academics;
• Duiverman, S.J., & Nolder, C. (2016). A Discussion of “Auditor-client co-production of the audit and the effect on production efficiency;
• Bruynseels, L.M.L., & Brenk, H.M. van (2016). If auditors are like Belgian beers, which style would you prefer?;
• Buuren, J. van, & Wong, A. (2016). Debate on Public Audit Oversight enforcement: it is all about procedural justice?;
• Wallage, Ph. (2016). Panel discussion: A multi-stakeholder perspective on audit quality and audit research;
• Bik, O.P.G. (2016). A view from practice – What audit firm leaders expect from audit research and how they see their role in strengthening the bridge between practice and science;
• Buijink, W.F.J. (2016). Puzzle.

Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 90(9): 338-377