Tom Nierop

Ruim drie jaar na de fusie tussen NIVRA en NOvAA is het tijd om de governance-structuur aan te passen aan nieuwe wensen en ontwikkelingen, vindt de NBA. De voorgenomen hervormingen, die de beroepsorganisatie beter moeten positioneren voor de toekomst, werden deze week gepresenteerd in de notitie 'Een vernieuwd bestuursmodel: Betrokken en slagvaardig'. Hoofddoelen zijn een zwaardere en beter zichtbare inbreng van de leden, een krachtiger stem van het maatschappelijk verkeer en een slagvaardiger bestuur.

Een kleiner bestuur zal slagvaardiger kunnen opereren, verwacht NBA-voorzitter Pieter Jongstra. Het opvallend grote huidige bestuur van dertien personen is duidelijk een erfenis van het inmiddels voltooide fusieproces. Een nieuw, kleiner bestuur zal dezelfde kerntaken houden als nu, maar de individuele bestuursleden zullen er meer tijd in steken en zullen 'dichter' op de actuele onderwerpen zitten. "Met twee poten in de modder", zoals Jongstra het losjes formuleert. Dat element wordt versterkt door de directere invloed van de leden en de duidelijke verankering van de 'stem van de samenleving'.

Dat eerste moet vooral gestalte krijgen door een 24 personen tellende Ledenraad (14 gekozen door ALV en ledengroepen, 10 benoemd uit hoofde van hun functie in commissies of afdelingen), die wordt gepositioneerd tussen de Algemene Ledenvergadering (ALV) en het bestuur (zie schema). Daarnaast wordt de mogelijkheid verkend voor online stemmen tijdens de ALV.

De 'stem van buiten' krijgt een vaste plek door ook niet-accountants in het bestuur te benoemen en door inrichting van een Maatschappelijk forum met een brede vertegenwoordiging van stakeholders. Dit forum zal fungeren als adviseur van zowel het bestuur als de Ledenraad.

De slagvaardigheid moet omhoog maar de nieuwe structuur oogt door die twee nieuwe organen complexer.
"Ja, dat is zo", erkent Jongstra, geamuseerd. "We hebben ook echt wel gekeken of het simpeler kan, maar uiteindelijk vonden wij een eenvoudiger plaatje toch minder belangrijk dan het doel: meer leden betrekken en meer maatschappelijke inbreng. En dat wordt volgens ons met deze opzet bereikt, terwijl ook de slagvaardigheid toeneemt."

Alerter en sneller

Die slagvaardigheid wordt volgens Jongstra vooral bepaald door een 'drieluik' van factoren: de input van leden en maatschappij, het aantal bestuurders, en als derde de soms complexe wet- en regelgeving. "Alleen aan die derde factor kunnen we weinig doen, daar moeten we mee leven. We zijn nu eenmaal een publiekrechtelijk beroep en de meeste leden willen dat zo houden. Maar die twee andere factoren pakken we met deze plannen aan."

'Het bestuur zou in de nieuwe structuur wel gek zijn als ze met adviezen vanuit de Ledenraad geen rekening houdt.'

Zou er onder de nieuwe structuur minder commotie zijn geweest over Standaard 4410 en de micro-ondernemingen, om maar iets te noemen?
"Een garantie hebben we niet natuurlijk, maar ik hoop het wel ja. In dat dossier signaleerden we te laat dat we ook zelf een rol hadden in de regelgeving rond micro-entiteiten. Vervolgens was er te veel haast voor goed overleg. Met een kleiner bestuur en een Ledenraad, die overigens ook ongevraagd kan adviseren, hadden we waarschijnlijk sneller kunnen schakelen. Want hoe ging het nu? Pas toen bleek dat we niet alle leden meekregen is besloten om alle relevante partijen - praktijk, regelgeving en toetsers - bij elkaar te zetten en een rapport te laten schrijven. Dat schiep duidelijkheid, maar het had eerder gemoeten. In de nieuwe structuur kan dat proactiever. De Ledenraad wordt heel divers van samenstelling en heeft ook de mogelijkheid om organen als het Adviescollege Beroepsreglementering en de Raad van Toezicht direct te raadplegen. Ik hoop zeer dat ze van die functie gebruik gaan maken. Zo krijg je betere besluitvorming en meer draagvlak."

Zijn er meer voorbeelden?
"Neem de aanleiding voor het rapport 'In het publiek belang' De politiek heeft ons in 2014 min of meer het mes op de keel gezet om binnen een paar maanden met plannen te komen, en dat is gelukt. Maar was dat ook het geval geweest als we alle officiële wegen hadden moeten bewandelen? Of het in de nieuwe structuur geen probleem zou zijn durf ik niet met zekerheid te zeggen, maar de kans is wel groter."

Niet minder kantoorinvloed, wel gebalanceerder

Zouden de 53 maatregelen dan spontaan uit het beroep zelf naar voren zijn gekomen?
"Nou, een andere governance-structuur is geen wondermiddel en de realiteit leert eerlijk gezegd dat voor zulke hervormingen altijd wettelijke dwang nodig is. Maar de druk op het beroep blijft nog wel even bestaan en het is in die situatie wel heel belangrijk dat via het Maatschappelijk forum, de niet-accountants in het bestuur en de Ledenraad de luiken meer open komen te staan."

'De commerciële belangen van kantoren zullen minder prominent aanwezig zijn, je krijgt een gebalanceerder proces.'

Het maatschappelijke geluid klonk al jaren en kan toch niemand zijn ontgaan?
"Natuurlijk. Maar formele bestuurlijke verankering is in zo'n situatie wel degelijk van invloed. Het Maatschappelijk forum zal er niet alleen zijn voor het bestuur maar ook voor de Ledenraad. Het bestuur, met daarin dus ook niet-accountants, zou in die nieuwe structuur wel gek zijn als ze met adviezen vanuit de Ledenraad geen rekening houdt. Zowel de buitenwereld als de leden krijgen zo meer invloed."

Hoeveel niet-accountants komen er in het bestuur?
"Er is besloten dat de meerderheid moet bestaan uit accountants en dat ook de voorzitter accountant moet zijn. Dat betekent in een bestuur van zeven leden maximaal drie niet-accountants en in een bestuur van vijf leden - waar we uiteindelijk naartoe willen, maar dat vraagt een wetswijziging - maximaal twee. Over de uiteindelijke aantallen moet nog worden besloten, maar persoonlijk denk ik dat we onszelf een enorm plezier zouden doen door voor het maximum te kiezen, dus voor een zo klein mogelijke meerderheid van accountants."

'Persoonlijk denk ik dat we onszelf een enorm plezier zouden doen door in het bestuur te kiezen voor een zo klein mogelijke meerderheid van accountants.'

Maakt de aanwezigheid van niet-accountants in het bestuur de invloed van de kantoren minder groot?
"Niet zozeer minder, wel gebalanceerder. De kantoren blijven voor allerlei zaken binnen de NBA heel belangrijk. Er zit heel veel kennis. Dat zal en moet zo blijven. Maar de maatschappelijke gezichtspunten zullen sterker doorklinken en dat is alleen maar goed, want we zijn een beroep met een maatschappelijke taak. Of een door de politiek opgelegde maatregel als de scheiding van controle en advies bij oob’s met zo’n nieuwe structuur vanuit het beroep zelf tot stand zou zijn gekomen? Idealiter wel, maar dat is waarschijnlijk een illusie. Wel denk ik dat meer in het algemeen de commerciële belangen van kantoren minder prominent aanwezig zullen zijn, je krijgt een gebalanceerder proces."

Dwarsverbanden

Naast bovengenoemde hervormingen voorzien de plannen ook in de mogelijkheid voor leden om zich, over de ledengroepen heen, op basis van thema's en sectoren te verenigen. De basisgedachte achter de pluriformiteit van de NBA is dat openbare, interne en overheidsaccountants en accountants in business allen zijn betrokken bij dezelfde verslaggevingsketen, memoreert Jongstra. En daar kan de organisatie volgens het bestuur beter gebruik van maken.

"Actuele thema's als fraude en innovatie zijn geen zaak van alleen openbaar accountants. Daarom zullen we meer moeten organiseren op dat soort dwarsverbanden, met mensen uit alle geledingen, dwars door de organisatie heen. Zoals je dat nu al ziet in sectorgroepen rond bijvoorbeeld banken en in de gezondheidszorg, maar dan diverser en met meer disciplines dan alleen openbaar accountants."

'Actuele thema’s als fraude en innovatie zijn geen zaak van alleen openbaar accountants.'

Wanneer gaan we iets merken van deze hervormingen?
"Dat gaat nog zeker een jaar duren, te lang naar mijn zin maar dat heeft te maken met het feit dat voor sommige veranderingen aanpassing van wetgeving nodig is.

En, nog belangrijker, wij willen draagvlak voor deze veranderingen. Daarom steken we de communicatie ook anders in. Op de NBA-website staat nu het voorstel dat wij ter discussie aan de leden aanbieden. Op de ALV in mei bespreken we de daarop ontvangen reacties en besluiten we wanneer we de plannen in een bijzondere ALV ter besluitvorming aan de leden voorleggen. Wij streven naar een vergadering in september. Aangenomen dat de leden instemmen met de plannen, moeten wij nog wel de bezetting regelen van de verschillende organen en dat moet zorgvuldig gebeuren. Er moet eerst een nieuw bestuur komen en voorzitters en vice-voorzitters van het Maatschappelijk forum en de Ledenraad. Daarna kunnen zij pas beginnen met de persoonlijke invulling van die nieuwe organen. Het zal dus langer duren dan ik zou wensen. Maar dat is het volgens ons zeker waard."