Björn Remmerswaal

De fintech-bedrijven schieten als paddenstoelen uit de grond. De big four en de grote banken richten blockchain-werkgroepen, afdelingen en consortiums op. Maar wat is blockchain precies, en wat betekent het voor de accountancy?
Bart Roorda, softwareontwikkelaar en kenner op dit gebied, beantwoordt zeven vragen over deze technologie.

Blockchain, wat is het nou precies?

"Blockchain is een technologie waarbij je decentraal zaken kunt uitwisselen zonder een controlerende derde partij, zoals een bank of de notaris. De technologie is eigenlijk een digitaal gedecentraliseerd grootboek. Iedereen die deelneemt heeft een kopie van het grootboek op zijn computer staan. Wanneer een transactie plaatsvindt, controleren alle computers die transactie, waardoor het praktisch onmogelijk is om fouten te maken of te frauderen. Blockchain is ook de onderliggende technologie die voor cryptocurrencies wordt gebruikt, waarvan het bekendste voorbeeld de bitcoin is."

'Betalingsverkeer wordt goedkoper, notarissen verdwijnen, het werk van accountants wordt makkelijker.'

Waarom staat de technologie zo in de belangstelling?

"Het is voor een relatief kleine groep inmiddels duidelijk dat de technologie veel potentie heeft, en dat besef begint nu langzaam door te druppelen naar grotere partijen, zoals banken, accountants- en advieskantoren en softwarebedrijven. De technologie kan bestaande bedrijfsmodellen veranderen. Betalingsverkeer wordt goedkoper, notarissen verdwijnen en het werk van accountants wordt makkelijker. Blockchain is te vergelijken met het internet in de jaren negentig; het is momenteel nog relatief klein, maar het heeft de potentie enorm groot te worden."

Noem eens een paar voorbeelden van toepassingen?

"Neem bijvoorbeeld de transactiekosten en transactiesnelheid van het internationale betalingsverkeer. Momenteel duurt het een paar dagen als je geld wilt overmaken naar China. Daarbij kost dat ook nog eens vrij veel. Door gebruik te maken van blockchain-technologie vinden betalingen direct plaats, zonder vertraging, tegen zeer lage transactiekosten en zonder kans op fouten. Banken hebben nu een infrastructuur die traag is en veel energie kost. Die infrastructuur kan in zijn geheel vervangen worden door blockchain-technologie slim toe te passen.

'Blockchain is te vergelijken met het internet in de jaren negentig; momenteel nog relatief klein, maar de potentie enorm groot te worden.'

De technologie kan op verschillende manier interessant zijn voor accountants. Een transactie die plaatsvindt in een blockchain kan op allerlei manieren geprogrammeerd worden. Zo kun je bijvoorbeeld binnen een bedrijf alle verschillende potjes met geld eigen munteenheden geven, die alleen intern worden gebruikt. Die verschillende munten kun je bepaalde eigenschappen meegeven, bijvoorbeeld dat als een bepaald potje met geld niet is uitgegeven op een bepaalde datum, het resterende bedrag automatisch ergens anders bij wordt opgeteld. Je kunt dus geld maken voor specifieke doeleinden."

Kun je ook transacties kwijtraken of verduisteren?

"Door alle geldstromen via blockchain te laten plaatsvinden, raak je nooit geld kwijt. Alle transacties blijven namelijk altijd bewaard en kunnen niet plaatsvinden tenzij iedere deelnemer aan de blockchain de transactie goedkeurt. Dat goedkeuren is een digitaal proces. Alle deelnemers hebben het digitale grootboek van alle transacties op hun computer staan. Als er een transactie plaatsvindt, dan rekenen al die computers snel door of die transactie wel mogelijk is. Zo minimaliseer je de kans op fraude. Daarbij zal de controle van alle stromen veel minder tijd kosten."

Wie zijn momenteel de grote spelers op dit gebied?

"Er zijn steeds meer bedrijven met de technologie bezig. IBM is een grote speler. Ethereum, een platform voor decentrale applicaties, is veel in het nieuws. BitVote is ook een interessante ontwikkeling; stemmen via Blockchain, wat fraude onmogelijk maakt, maar ook directe democratie een stuk dichterbij brengt. ING, T-Mobile, ABN Amro en JP Morgan zijn grote bedrijven die aan serieuze toepassingen werken."

Is er nog iets meer te zeggen over de veiligheid van het systeem? Is het denkbaar dat iemand een virus schrijft en het systeem besmet?

"Dat is eigenlijk haast ondenkbaar. De technologie heet blockchain omdat het een ketting van blokken is, waarbij elk blok een x aantal transacties bevat. Alle controlerende computers (nodes) in een systeem controleren elk blok. Wanneer alle nodes een blok valideren, dan klopt het blok en gaan de transacties door. De historie van data blijft daarbij altijd opgeslagen.

'Door alle geldstromen via blockchain te laten plaatsvinden, raak je ook nooit geld kwijt.'

Mocht een kwaadwillende meer dan de helft van het netwerk gaan controleren, dan kan hij vanaf dat moment transacties goedkeuren wanneer deze niet-legitiem zijn, omdat hij dan zelf meer dan vijftig procent van de goedkeuringen kan verrichten. Het is om een aantal redenen echter onwaarschijnlijk dat dit ineens gebeurt. Bitcoin maakt dit bijvoorbeeld moeilijker door de volgende beveiligingsmethoden:

• Transacties worden meerdere keren gecontroleerd;
• Een node wisselt steeds van connectie;
• Alle transacties uit het verleden zijn alsnog in te zien en te analyseren, dus je kunt misbruik herkennen.

Bij andere blockchains zijn er weer andere beveiligingen. Alleen als een kwaadwillende het grootste deel van het netwerk heeft overgenomen, is misbruik mogelijk, maar zoiets voor elkaar krijgen is technisch gezien, vooral bij grote netwerken, een enorme uitdaging. Daarnaast blijft dit misbruik niet ongezien. Als een kwaadwillende het grootste deel van het netwerk in handen heeft, kan het systeem niet meer gebruikt worden zoals bedoeld (decentraal gecontroleerd). In dat geval zal je over moeten naar een andere blockchain. De datahistorie verdwijnt nooit, dus met enkel een verhuizing ben je gereed."

Als alle nodes alle transacties controleren, dan kan iedereen al die transacties toch zien? Hoe zit dat met privacygevoelige kwesties?

"Allereerst: blockchain-technologie kan worden gebruikt voor allerlei soorten systemen, ook voor systemen waarin anonimiteit niet belangrijk is. Waar anonimiteit wel benodigd is, is het wel degelijk mogelijk om perfecte controle van alle transacties te behouden zonder anonimiteit op te geven. Dit vergt enkel wat technische stappen.

Bitcoin-transacties worden ook wel gedaan in de vorm van waardering voor een ander. Denk aan Flattr (donaties aan artiesten, schrijvers, filmmakers) en Zapchain (donaties aan mensen die waardevolle content delen). Of denk aan BitVote (decentraal stemmen). Al dit soort systemen tonen vrij transparant waar waardering naartoe gaat. Mensen delen steeds meer, en doen dat steeds vaker publiekelijk. Alles is steeds beter zichtbaar, dat is een trend.

Maar, als je gebruik wilt maken van een blockchain en je wilt anoniem blijven, dan kan dat. Bij veel toepassingen (Internet of Things, registeren van huwelijken etc.) is dit echter niet nodig en kan de blockchain direct gebruikt worden."

Bart Roorda is freelance softwareontwikkelaar en adviseur, kenner op het gebied van blockchain en actief bij Permanent Future Lab en Publist.