Lieuwe Koopmans

Elk deel van de publieke sector z'n eigen verslaggevingsmethode, een wirwar aan definities en begrippen en een gebrek aan overzicht. Dat was kort gesteld het beeld dat het Platform Publieke Jaarverslaggeving (PPJ) twee jaar geleden schetste over de verantwoording in de publieke sector. Om deze verantwoording eenduidiger te maken en beter op elkaar af te stemmen, kwam het PPJ met een reeks aanbevelingen. Na goedkeuring door de politiek ging de opvolger van het PPJ, het Overlegplatform Publieke Verantwoording (OPV) afgelopen jaar met de opdracht aan de slag om de gedane aanbevelingen om te zetten in concrete resultaten. Deze operatie sluit ook aan bij maatregel 7.5 uit het NBA rapport 'In het publiek belang' om de sectorspecifieke verslaggevingsregels in lijn te brengen met de reguliere verslaggevingsregels.

Inventariseren

De eerste fase van dit 'OPV-traject' is nu afgerond: het inventariseren van initiatieven per overheidssector om verslaggevingsinformatie digitaal op een uniforme manier te ontsluiten. Naast financiële gegevens primair uit de jaarrekening gaat het volgens OPV-voorzitter Johan de Leeuw om kwalitatieve informatie uit het bestuursverslag. Ook wordt gekeken naar informatie om een instelling heen, zoals benchmarks. De Leeuw: "Sectorcijfers van een brancheorganisatie als Aedes kunnen een woningcorporatie helpen om goed verantwoording af te leggen. Deze cijfers hebben zo een duidelijke link met het jaarverslag."

'Het gebruik van SBR, XBRL en open databewegingen is onontbeerlijk.'

Basisgegevens

Uit de inventarisatie kwam onder meer naar voren dat het gebruik van SBR, XBRL en open data-bewegingen onontbeerlijk is. Je kunt dan naar de ‘laagste’ informatie gaan, aldus De Leeuw. "Deze basisgegevens moet je vervolgens beter definiëren. Je hebt dan de kern te pakken om te komen tot het uniformeren en harmoniseren van de verslaggeving."

De Leeuw wijst als voorbeeld op de onderwijssector. "Universiteiten moeten over 2016 in XBRL hun gegevens bij uitvoeringsorganisatie DUO aanleveren, andere onderwijssectoren volgen in de jaren erna. Het doel moet dan zijn: als je één specifieke informatievraag stelt, krijg je van alle schooltypen daar een eenduidig antwoord op."

Intersectoraal

Het is, zo betoogt de OPV-voorzitter, uiteindelijk de bedoeling om deze manier van werken ook bij andere delen van de publieke sector gemeengoed te laten worden, inclusief het Rijk, de provincies en de gemeenten. "Je bent dan vervolgens in staat om dezelfde vragen over sectoren heen te stellen."

De Leeuw geeft als voorbeeld het loonbegrip en de onderliggende elementen daarvan. "Dit zou eenduidiger kunnen worden gedefinieerd. Je kunt het geüniformeerde loonbegrip vervolgens met SBR/XBRL system-to-system gebruiken, waar dit voor verantwoording nodig is." Op dit moment is er nog te weinig gedefinieerd en gecodificeerd. Het is iets voor de volgende fase in het traject, een fase waar het NBA een leidende rol speelt, aldus De Leeuw. "Zij moeten dit samen met vertegenwoordigers van de verschillende overheidssectoren vorm gaan geven. Hierbij kan worden aangesloten bij de taxonomiedefinities die onder leiding van de Belastingdienst zijn ontwikkeld. Over een halfjaar verwacht ik op dit vlak concrete resultaten."

De vraag is dan natuurlijk of je alle sectoren daarvoor kunt meekrijgen. De Leeuw ziet dat het besef en het draagvlak voor meer harmonisatie groeiende is. "Er is veel betrokkenheid en enthousiasme bij de deelnemers aan het OPV. Dat stemt positief en dat is een groot verschil met een aantal jaren geleden." Met name de digitale mogelijkheden voor het ontsluiten van gegevens heeft daar volgens hem aan bijgedragen. "Het proces naar meer harmonisatie is daardoor onomkeerbaar."

'Alles wat kan worden geharmoniseerd is prima, maar bepaalde sectorale informatie zal noodzakelijk blijven.'

Toch is een volledige uniformering niet waarschijnlijk en bovendien onwenselijk. Alles wat geharmoniseerd kan worden is prima, maar bepaalde sectorale informatie zal noodzakelijk blijven. De Leeuw: "Een ligdag in de zorg heeft nu eenmaal een andere betekenis dan een lesuur in het onderwijs. Wat het OPV op basis van de geluiden die er zijn, voor zich ziet is een soort cascademodel. Een brede bodem met geharmoniseerde gegevens die je intersectoraal kunt gebruiken. En daar bovenop een 'kopje' per sector met begrippen die alleen voor een specifieke sector gelden."

Informatie

Een van de voordelen van meer harmonisatie is dat je informatiestromen beter kunt stroomlijnen, benadrukt De Leeuw. "Soms zijn deze informatiestromen zeer complex, zeker wanneer een instelling verantwoording moet afleggen aan verschillende overheidsniveaus. Bijvoorbeeld zorgverzekeraars of zorgkantoren, die zowel aan het Rijk als aan de gemeente, en soms ook aan de provincie, moeten rapporteren." Als je dan op het laagste niveau begrippen eenduidig definieert, kunnen die verschillende overheidsniveaus uit één bron putten. "Er wordt dan ook zeer veel waarde gehecht aan dit zogeheten single information/single audit-principe, zo bleek uit resultaten van de inventarisatie. In het verlengde daarvan verwachten we dat de vele separate controleprotocollen beter op elkaar kunnen worden afgestemd en dat het aantal protocollen zo kan verminderen."

'Als je op het laagste niveau begrippen eenduidig definieert, kunnen verschillende overheidsniveaus uit één bron putten.'

Analyse

Nu de inventarisatie is afgerond buigen de verschillende OPV-werkgroepen zich dit jaar over de analyse van de verzamelde gegevens per sector. Daarbij is belangrijk dat er onderling tussen de werkgroepen en tussen de verschillende overheidssectoren kennis wordt gedeeld. De resultaten uit deze fase worden vervolgens de basis voor een aantal concrete acties richting de daadwerkelijke uniformering van de verslaggeving, zoals de introductie van het cascademodel en de voorstellen voor definities van verslaggevingsdata, zoals loonkosten. De verwachting is dat dit begin 2017 het geval zal zijn.

Wel zullen hiervoor volgens De Leeuw nog een aantal operationele drempels moeten worden geslecht. Deze liggen vooral in de sfeer van het aanpassen van wet- en regelgeving en een goede implementatie. "Bij dit laatste kun je denken aan het veranderen van specifieke richtlijnen en codes per sector. We zullen als OPV de desbetreffende brancheorganisaties dan ook stimuleren om hier snel en accuraat mee aan de slag te gaan."