Tekst: Joost van Buuren en Chris Knoops

Werkdruk in accountancy

Hoe is het gesteld met de gepercipieerde werkdruk en life-work balance van openbaar accountants? Dit is onderzocht in Amerika met een survey-onderzoek onder 1.063 Amerikaanse openbaar accountants. Uit de studie blijkt dat de gepercipieerde werkdruk het hoogste is bij de big four in termen van werk-privéconflicten en kansen op een burn out. Ook blijkt dat de big four - in weerwil van de formele mogelijkheden - in de praktijk minder ondersteuning biedt voor alternatieve werkarrangementen, bijvoorbeeld andere werktijden en thuiswerken in vergelijking met de non-big four. Het artikel sluit af met suggesties om tot een betere werk-privébalans te komen.

• Buchheit, S., Dalton, D.W., Harp, N.L., & Hollingsworth, C.W. (2016). A contemporary analysis of accounting professionals' work-life balance. Accounting Horizons, 30(1), 41-62

Ontwikkeling IASB conceptueel raamwerk

Hoe komt een conceptueel raamwerk in een internationale omgeving tot stand en wat is de rol daarbij van de ondersteunende medewerkers? De onderzoeker heeft dit beoordeeld aan de hand van het proces van totstandkoming van het conceptuele raamwerk voor externe verslaggeving van de IASB en FASB in de jaren zeventig en de recente aanpassingen van dit raamwerk. De onderzoeker stelt dat de medewerkers van de IASB en FASB een significante invloed hebben gehad op de keuze tussen de mogelijke perspectieven in het conceptuele raamwerk. Met andere woorden, de gehanteerde structuur van de IASB en FASB plaatst de medewerkers in een zodanig cruciale positie, dat zij het debat en de besluitvorming inzake het conceptuele raamwerk aanzienlijk hebben kunnen sturen.

• Pelger, C. (2016). Practices of standard-setting - An analysis of the IASB's and FASB's process of identifying the objective of financial reporting. Accounting, Organizations and Society, 50(April): 51-73

Effect van 'counterfactual thinking'

Door de SEC is geadviseerd gebruik te maken van counterfactual thinking, zodat accountants beter in staat zijn om te beoordelen of er sprake is van opportunistische verslaggeving. Counterfactual thinking betreft het doordenken van de voors en tegens van alternatieve verslaggevingsopties. Deze methode zou volgens de SEC vooral effectief zijn in het geval van minder precieze verslaggevingsstandaarden. De onderzoekers stellen dat de effectiviteit van counterfactual thinking beperkt is, maar kan worden verhoogd indien er een gestructureerd proces wordt toegepast dat accountants helpt de focus te verleggen van de cliënt naar een meer abstract redeneren over opportunistische verslaggeving.

• Backof, A.G., Bamber, E.M., & Carpenter, T.D. (2016). Do auditor judgment frameworks help in constraining aggressive reporting? Evidence under more precise and less precise accounting standards. Accounting, Organizations and Society, 51(May): 1-11

IFRS en belastingontwijking

Kan de keuze voor toepassing van IFRS ook gedreven zijn door de wens om de belastinglast te kunnen verlagen? De onderzoekster stelt op basis van Europese data van 2003-2012 dat individuele dochters van multinationals IFRS gaan toepassen om de transferpricing zodanig aan te passen dat dit belastingvoordelen oplevert. In het onderzoek wordt gesteld dat elf procent van de verandering in het resultaat vóór belastingen te verklaren is door belastinggerelateerde redenen in vergelijking met de periode vóór invoering van IFRS door de dochter en met dochterondernemingen die IFRS niet hebben ingevoerd.

• De Simone, L. (2016). Does a common set of accounting standards affect tax-motivated income shifting for multinational firms? Journal of Accounting and Economics, 61(1): 145-165

Bestuursverslag en assurance

De betrokkenheid van de accountant bij het bestuursverslag was voorheen beperkt tot de zogenoemde aanwezigheids- en consistentietoets. Door het van kracht worden van de Uitvoeringswet richtlijn jaarrekening moet de accountant nu nagaan of het bestuursverslag, in het licht van de tijdens de controle van de jaarrekening verkregen kennis en begrip omtrent de rechtspersoon en zijn omgeving, materiële onjuistheden bevat. Op grond van de huidige wet- en regelgeving behoeft geen assurance bij het bestuursverslag te worden gegeven. Toekomstige ontwikkelingen gaan duidelijk verder. Diverse stakeholders pleiten voor een vorm van zekerheid bij het bestuursverslag. Hierbij verdient het niveau van zekerheid en de daarbij behorende formulering aandacht. Een aantal (grote) ondernemingen laat reeds op vrijwillige basis assurance verschaffen aan informatie opgenomen in de jaarverslaggeving naast de controle van de jaarrekening.

• Gortemaker, J.C.A. (2016). Bestuursverslag en Assurance. MAB, 90(11): 452-458

Vervangingswaarde of actuele kostprijs

Met ingang van 2016 is het begrip 'vervangingswaarde' in het Besluit Actuele Waarde vervangen door het begrip 'actuele kostprijs'. De kern van het verschil tussen actuele kostprijs en vervangingswaarde is dat de eerste uitgaat van identieke vervanging, terwijl de laatste tevens de mogelijkheid van niet-identieke vervanging inhoudt. Hoewel de lange geschiedenis van het denken over vervangingswaarde duidelijk maakt dat niet-identieke vervanging een lastig theoretisch probleem is, is niet aannemelijk dat wetgeving op basis van actuele kostprijs een betere praktische oplossing voor dit probleem biedt.

• Camfferman, C. (2016). Schoonheidsgebreken in de leer van de actuele kostprijs. MAB, 90(11): 459-470

Waardering van actieve belastinglatenties

Actieve belastinglatenties moeten in de jaarrekening worden gewaardeerd tot het bedrag waarvoor het waarschijnlijk is dat voldoende fiscale winst wordt behaald om de actieve belastinglatenties te verrekenen. Welk effect heeft deze norm op de gepubliceerde nettowinst van een onderneming? Richtlijn 272 en International Accounting Standard (IAS) 12 geven de onderneming de ruimte om de nettowinst te beïnvloeden door het al dan niet volledig tot waardering brengen van actieve belastinglatenties. De invloed van het al dan niet volledig tot waardering brengen van actieve belastinglatenties op de gepubliceerde nettowinst bedraagt ruim zeventien procent.

• Dannenberg, A., Bruin, C. de, & Epe, P. (2016). De invloed van het niet of niet volledig waarderen van actieve belastinglatenties op de nettowinst. MAB, 90(11): 471-485

Nieuwe businessmodellen

Hoe wordt het management control-model vormgegeven in de context van nieuwe businessmodellen? In een snel veranderende, innovatieve wereld, waar het gaat om meervoudige waardecreatie verliezen de klassieke (met name financiële) diagnostic controls voor een belangrijk deel hun waarde als stuurmiddel. Een belangrijk element in het management control-systeem van nieuwe businessmodellen is het kunnen omgaan met strategische onzekerheden. Maar een control-systeem moet ook meer uitgaan van vertrouwen in plaats van regels en procedures. De auteurs illustreren dit aan de hand van een casestudy in de deeleconomie, waarbij is nagegaan in hoeverre de levers of control van Simons (1995) voldoen als management control-systeem.

• Willekes, E.J., & Wagensveld, J. (2016). De levers of control en nieuwe businessmodellen: een exploratieve case study. MAB, 90(11): 486-496