Tekst: Joost van Buuren en Chris Knoops

Auditpartner maakt het verschil

Onderzoekers hebben de kans op onjuistheden in toekomstige jaarrekeningen gerelateerd aan de ratio van het aantal jaarrekeningen met niet ontdekte onjuistheden en het totaal aantal gecontroleerde jaarrekeningen van een bepaalde audit partner. De resultaten laten zien dat auditpartners met een hogere ratio een significant hogere kans hebben opnieuw een jaarrekening goed te keuren die een onjuistheid bevat. Tevens is de kans hoger indien het belangrijke klanten betreft. De partnerratio blijkt volgens de onderzoekers een krachtiger voorspeller van onjuiste jaarrekeningen dan kwaliteitsindicatoren op audit team- of audit firm-niveau.

• Yanyan, W., Lisheng, Y., & Yuping, Z. (2015). The association between audit-partner quality and engagement quality: Evidence from financial report misstatements. Auditing: A Journal of Practice & Theory. 34(3): 81-111

Organisatorische versus operationele onafhankelijkheid

Volgens onderzoekers kan de onafhankelijkheid van accountants door twee dimensies worden geanalyseerd. Enerzijds is er de organisatorische onafhankelijkheid, namelijk de wil van de accountant om volgens de controlstandaarden te werken. Anderzijds is er de operationele onafhankelijkheid, de capaciteit van een accountant om onafhankelijk te werken in de praktijk van alle dag. De onderzoekers stellen dat de tweede dimensie te weinig aandacht heeft in het debat over onafhankelijkheid. Op basis van onderzoek in de vorm van interviews met accountants blijkt dat de wil van de klant om op constructieve wijze mee te werken aan de controle erg belangrijk is voor de mate waarin de accountant onafhankelijk kan opereren. Voor een goede samenwerking met de klant, ontwikkelen de accountants diverse strategieën, die de onafhankelijkheid kunnen ondermijnen. De onderzoekers concluderen dat formele onafhankelijkheidsregels onvoldoende effectief zijn om de operationele onafhankelijkheid te borgen.

• Guénin-Paracini, H., Malsch, B., &Tremblay, M. (2015) On the operational reality of auditors' independence: Lessons from the field. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 34(2): 201-236

Jaarrekeningen op fiscale grondslag betrouwbaarder

Onderzoek naar welke rapportagegrondslag tot betrouwbaarder rapportage oplevert leidt tot inconsistente resultaten. In dit onderzoek wordt geanalyseerd met een uitgebreide dataset over de periode 1994-2007 met 16.739 firma’s over 32 landen. De onderzoeker stelt dat bij een hogere overeenstemming tussen de bedrijfseconomische waardering en fiscale waardering, er lagere niveaus van earnings management en belastingontwijking zijn. In de analyses wordt rekening gehouden met diverse factoren, zoals de invoering IFRS, bescherming van de investeerders, ontwikkeling van de kapitaalmarkten.

• Tang, T.Y. (2015). Does book-tax conformity deter opportunistic book and tax reporting? An international analysis. European Accounting Review, 24(3): 441-469

Schatting kosten verplichte kantoorroulatie

Onderzoekers hebben berekend door modelscenarios wat de mogelijke baten en lasten zijn van een verplichte rotatie van accountant voor bedrijven. De modellen zijn ontwikkeld voor de Amerikaanse markt met beursgenoteerde bedrijven. De uitkomsten van de gehanteerde modellen geven een schatting van een nadelig effect voor bedrijven van $2,7 miljard bij een verplichte rotatie van 10 jaar en $ 4,7 miljard bij een rotatietermijn van vier jaar. Een kortere rotatietermijn heeft dus volgens de gehanteerde modellen een verminderd nadelig kosteneffect.

• Gerakos, J., & Syverso, C. (2015). Competition in the audit market: Policy Implications. Journal of Accounting Research, 53(4): 725-775

Conceptual framework IASB

Het januari/februarinummer van het Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie staat in het teken van het concept (exposure draft) van een nieuw conceptual framework van de IASB. Het conceptual framework (CF) is een onderdeel van het niet-verplichte deel van IFRS. Het CF is vooral van belang in situaties dat er geen specifieke regel binnen IFRS bestaat voor de verwerking van een bepaalde gebeurtenis of transactie. Verder staat het CF aan de basis van toekomstige regelgeving en zullen keuzes die gemaakt zijn in het CF doorwerken in de ontwikkeling van toekomstige standaarden en toekomstige verslaggeving. Aldus Ter Hoeven in de inleiding op dit themanummer. Ter Hoeven bespreekt vervolgens de hoofdlijnen van de exposure draft van het CF en concludeert dat de IASB de exposure draft vooral heeft aangepakt om keuzes te rechtvaardigen die de IASB in een eerder stadium bij de ontwikkeling van specifieke standaarden heeft gemaakt.

Hoogendoorn gaat in op de relatie tussen de algemene beginselen zoals deze in Titel 9 en de EU Accounting Directive naar voren komen en het CF. Hij constateert dat de algemene beginselen een beperkte plaats hebben in het CF.

Backhuijs stelt vast dat in het CF vooralsnog geen aandacht wordt besteed aan activa en vreemd vermogen uit hoofde van de relatie van de onderneming met de overheid, die plaatsvindt op basis van wetgeving in plaats van op marktconforme contracten. Hij concludeert verder dat het onderscheid tussen eigen en vreemd vermogen van de onderneming vooralsnog onduidelijk blijft, omdat de IASB geen duidelijke keuze maakt tussen het proprietary concept en het entity concept.

Brouwer constateert dat de IASB in de exposure draft vast blijft houden aan een balansbenadering, dat wil zeggen baten en lasten worden afgeleid van de mutaties in balansposten. Er wordt geen duidelijke definitie gegeven van het begrip financiële prestatie. Relevante informatieverschaffing over prestaties vraagt volgens Brouwer om een meer prominente plaats in het CF. Ook in andere tijdschriften verschenen themanummers over het nieuwe conceptual framework, namelijk Accounting in Europe, 11(2), 2014 en Accounting and Business Research, 45(5), 2015 .

• Hoeven, R.L. ter (2016). Exposure Draft Conceptual Framework: Enige beschouwingen naar aanleiding van een 'filling the gap’-exercitie;
• Hoogendoorn, M.N. (2016). Algemene beginselen en het Conceptual Framework;
• Backhuijs, J. (2016). Enkele gedachten over activa, vreemd vermogen en eigen vermogen in het conceptual framework van de IASB;
• Brouwer, A.J. (2016). De invloed van het nieuwe Conceptual Framework op de rapportage over prestaties binnen IFRS.

Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 90(1/2)