Wilco Haar en Frans van Luit

De basis voor de accountantsopleiding is gelegen in de door de ledenvergadering vastgestelde verordening op de beroepsprofielen. In deze verordening wordt het accountantsregister ingedeeld in vier groepen van accountants, de RA met en zonder aantekening, en de AA met en zonder aantekening. Deze aantekening geeft bij beide beroepstitels aan of de betrokken RA of AA bevoegd is om de wettelijke controle van jaarrekeningen op zich te nemen. De niet-certificerend bevoegde accountant blijft overigens wel bevoegd om de overige assurance-opdrachten, zoals bijzondere onderzoeken, uit te voeren.

Eindtermen

De nieuwe eindtermen zijn gefundeerd op het rapport Adviescommissie Herziening Eindtermen CEA, beter bekend als het 'rapport Dassen’. Daarnaast is het rapport van de commissie Onderwijsfusie NBA een basis geweest voor de nieuwe eindtermen. De gezamenlijke visie van beide rapporten is uitgewerkt in de nota Vakbekwaamheid Verzekerd ‘Ontwerp voor een nieuw opleidingsmodel voor accountants’. In deze nota wordt de accountantsopleiding ingedeeld in een gemeenschappelijk deel voor alle accountantsopleidingen, de common body of knowledge, en een op oriëntaties in de beroepsuitoefening gebaseerde kopopleiding. In de uitwerking van de accountantsopleiding in de nieuwe eindtermen is een nieuw opleidingsmodel met drie oriëntaties ontstaan.

 

Integratie is sleutelwoord

De nieuwe eindtermen betreffen zowel de theoretische- als de praktijkopleiding. De integratie van theorie en praktijk in eindtermen moet ook leiden tot een integratie tussen theorie en praktijk in de accountantsopleiding. Hierin ligt een mooie uitdaging opgesloten voor de onderwijsinstellingen en stagebureaus.

De kern van de RA-opleiding verandert in eerste aanleg niet fundamenteel. Assurance blijft een essentieel onderdeel van de opleiding en de basis voor de RA-titel blijft gebaseerd op een wo-opleiding.

Dit is duidelijk anders voor de AA-opleiding. Nieuw voor de AA-studie is de ‘mastereis’ voor de oriëntatie assurance. De huidige AA-opleiding leidt op voor de certificerende bevoegdheid voor de wettelijke controle van jaarrekeningen. In de nieuwe AA-opleiding wordt deze bevoegdheid gekoppeld aan de studie voor een professionele master als vervolg op de hbo-opleiding. De oriëntatie accountancy-mkb blijft een post-hbo-opleiding.

Opleidingsgebouw

De accountantsopleiding bestaat uit een theoretische opleiding, met een initiële hbo- of wo-fase, gevolgd door een post-initiële fase, een praktijkopleiding. De praktijkopleiding is gericht op de gekozen oriëntatie.

De eindtermen gaan niet in op een onderverdeling in initieel- en post-initieel-onderwijs. De verwachting is dat in de bachelor-masterfase de nadruk gelegd wordt op de onderwerpen uit de common body of knowledge. De op de oriëntaties gerichte verdieping vindt waarschijnlijk grotendeels plaats in het post-initieel gedeelte. De student is dan werkzaam in de praktijk en kan een koppeling leggen tussen de theorieopleiding en zijn werkervaring.

De hbo- en wo-opleidingen die gericht zijn op de accountantsstudie bevatten alle theoretische eindtermen. Instroom uit een andere vooropleiding leidt tot een schakelprogramma met deficiënties in de theoretische eindtermen voor de oriëntatie en mogelijk ook voor de op de common body of knowledge gerichte eindtermen.

Overstappen tussen de verschillende oriëntaties (tijdens of na de studie) is ook mogelijk. Ook dit leidt tot een schakelprogramma. Dit schakelprogramma heeft bij overstappen na afronding van de gehele studie (theorie en praktijk) zowel betrekking op de theoretische opleiding als op de praktijkopleiding.

Nieuwe varianten in accountantsregister

Het register is vanouds bedoeld voor de accountant die zich bezighoudt met de certificering van financiële verantwoordingen. Vandaar dat de in 2008 ingevoerde eerste set van eindtermen voor de accountantsopleiding voornamelijk in is gegaan op deze certificerende bevoegdheid.

De kern van het accountantsberoep blijft gelegen in die van de vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer. De accountant is deskundig op gebied van externe verslaggeving, weet alles van beheersingssystemen, is goed thuis in informatietechnologie en financieringsvraagstukken. Kortom, een specialist in het aandragen van kennis en kunde die essentieel is voor ondernemingen van klein naar groot. De nieuwe oriëntaties assurance, accountancy-mkb en accountancy-finance sluiten uitstekend aan bij deze diversiteit van werkzaamheden.

Word ik na mijn studie wel een echte accountant?

Veel vragen van studenten gaan in op de waarde van de AA- of RA-titel zonder certificerende bevoegdheid. De wet op het accountantsberoep regelt de bescherming van de accountantstitel. RA of AA, met of zonder aantekening. De waarde van de accountantstitel is en blijft gewaarborgd door een degelijke opleiding, daarin verandert niets.

De student kan straks kiezen voor een oriëntatie die aansluit bij het marktsegment waarbinnen hij zich thuis voelt, dat is één van de belangrijkste veranderingen die voortvloeien uit de nieuwe eindtermen. Overstappen is mogelijk, maar leidt wel tot een aanvullend opleidingsprogramma.

Keuze voor oriëntatie

De post-initiële-kopopleiding op de hbo- of wo-vooropleiding betreft in het nieuwe opleidingsmodel de toekomstige oriëntatie van de student. De praktijkopleiding, die bij voorkeur tijdens deze post-initiële fase wordt gevolgd, richt zich nadrukkelijk op de oriëntatie. Een overstap naar een andere oriëntatie leidt tot een stap terug in de opleiding. Een degelijke voorbereiding op de studiekeuze is van groot belang. Een gekozen oriëntatie in de accountantsopleiding kan niet zonder slag of stoot worden omgezet naar een andere oriëntatie. P&O-afdelingen van kantoororganisaties, stagebureau ‘s en studieadviseurs van accountancyopleiders moeten de krachten bundelen om gezamenlijk te zorgen voor een adequate begeleiding van accountancystudenten in de keuze voor een oriëntatie. Dit is een uitdaging voor het werkveld.

Eenheid in verscheidenheid

Een accountant, los van de toekomstige oriëntatie, is en blijft een vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer. De common body of knowledge, professioneel-kritische instelling en ethisch bewust handelen zijn sleutelwoorden die alle beroepsbeoefenaren blijven verbinden. De accountantsopleiding wordt nog beter en de afgestudeerde accountants zijn klaar voor de toekomst.

Wilco Haar en Frans van Luit zijn betrokken geweest bij de totstandkoming van de huidige en nieuwe eindtermen voor het accountantsonderwijs en zijn eindverantwoordelijk voor de AA-accountantsopleiding van hbo A&A.