Geert Dekker

Ze wordt gedreven door nieuwsgierigheid, "naar bijna alles om mij heen". Ingrid Doerga studeerde handelswetenschappen, informatica, bedrijfseconomie, accountancy en belastingrecht. Ze werkte onder meer als docent, als financieel directeur en als interne accountant. "Ik had nog meer willen doen", zegt ze onomwonden. "Als het anders was gelopen, was ik wellicht arts geweest. Of werktuigbouwkundige." Lachend: "Misschien is dat iets voor een volgend leven. Sommige Hindoestanen geloven daarin. Wie weet. Ik laat me verrassen."

Haar energie stopte Doerga niet alleen in haar professionele carrière. Nevenactiviteiten - zoals die voor de NBA en het voormalige NIVRA - speelden altijd een belangrijke rol. "Ik vind dat mensen een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben: ze moeten hun kennis en kunde ook ten dienste stellen aan het maatschappelijk bestel. Dat wil ik met name doen op het gebied van de accountancy: een uitermate boeiend vak en zeer relevant. Accountants vervullen op financieel-economisch gebied een kompasfunctie in de samenleving. Ik heb getracht een bijdrage te leveren aan de verdere ontwikkeling van die functie."

De laatste jaren is er veel misgegaan in de manier waarop accountants die functie hebben vervuld. Heeft u deelgenomen aan de discussies over de toekomst van het beroep?
"Jazeker, maar toch vooral onderling, met collega's. Door mijn werk als interne accountant was de ruimte beperkt om met mijn opvattingen naar buiten te treden. Dat geldt nog steeds voor veel van mijn collega's. Ook als men niet is gebonden aan de geheimhoudingsplicht, is het noodzakelijk steeds heel omzichtig te werk te gaan. Immers, de accountant weet veel van ondernemingen en organisaties, en soms kan een enkel woord 'dat de omheining van zijn tanden ontglipt' de cliënt schaden. Accountants kennen immers vaak het hele verhaal, maar kunnen niet dat hele verhaal vertellen. Daarom zoeken ze voortdurend de nuance en spreken ze bijna nooit in oneliners."

Dat geldt ook voor uzelf?
"Dat denk ik wel. Als accountant moet je kunnen manoeuvreren tussen de belangen van de verschillende stakeholders. Dat werd bovendien van mij gevraagd als voorzitter van de LIO en eerder van Intac. Daarnaast heb ik bijvoorbeeld lang gewerkt in een omgeving waarin naast bedrijfsbelangen ook politieke belangen speelden. Wil je richting geven in dergelijke posities en situaties, dan kies je zorgvuldig je woorden."

'Ik vind het een schande dat een 'buitenstaander', in de persoon van Jan Hommen, naar KPMG moest komen om onze beroepsgroep te redden.'

Terug naar het beroep dat onder vuur ligt. Heeft u in dat verband een boodschap voor 'de accountant'?
"Allereerst zou ik daarop willen antwoorden dat ik het een schande vind dat een 'buitenstaander', in de persoon van Jan Hommen, naar KPMG moest komen om onze beroepsgroep te redden. Ik vind het nobel dat hij dat heeft gedaan, maar het is triest dat accountants, die zelf bedrijven voortdurend een spiegel voorhouden over de manier waarop zij hun processen naar behoren moeten inrichten, hun eigen huis niet op orde hebben.

Daarnaast constateer ik dat er blijkbaar nog steeds een probleem is in de top van de accountantskantoren. Men leidt het leven van tycoons, men lijkt zich aan de praktijken van het reguliere bedrijfsleven te willen spiegelen en dat is gewoon, dat vind ik... (Er valt een stilte, red.) Laat ik zeggen dat ik dat heel jammer vind.

'Men leidt het leven van tycoons, men lijkt zich aan de praktijken van het reguliere bedrijfsleven te willen spiegelen.'

Accountants hebben immers een mooi vak geleerd, een geweldig mooi vak. Als ik hen een boodschap zou willen meegeven, dan zou dat zijn: doe gewoon je werk, naar eer en geweten! De maatschappij heeft verwachtingen van ons, heeft die niet voor niets wettelijk gereguleerd, en dat schept verplichtingen. Als dat niet mooi genoeg is, moet je een ander beroep kiezen."

Vindt u dat ook interne accountants zich dit moeten aantrekken?
"In zekere zin is het verschil tussen interne en externe accountants maar relatief: we hebben dezelfde opleiding, we werken met dezelfde methoden en technieken en we hebben dezelfde beroepseer. In dat opzicht is dit probleem ook het probleem van de interne accountant. Aan de andere kant: de interne accountant is in dienst van een organisatie en hij heeft als primaire taak het management te laten zien wat de risico's zijn waaraan de organisatie is blootgesteld. Om vervolgens goede aanbevelingen te doen hoe die risico's te mitigeren zijn. Dat is een andere positie dan de controlerende positie van de externe accountant.

Ik denk niet dat de interne accountant zijn focus op de inhoud van het vak kwijt is, zoals dat dus wel in voorkomende gevallen geldt voor de externe accountant. Misschien wel integendeel."

Hoe bedoelt u dat?
"Soms is de interne accountant te veel bezig met het vak, en zijn 'rechte rug'. Daarbij wil hij de menselijke maat wel eens uit het oog verliezen. Ik bedoel: in het vak is de rechte rug uiteraard een vanzelfsprekendheid. We doen een audit en we vellen op grond daarvan een oordeel, bikkelhard. Het is alleen de kunst dat harde oordeel op een manier onder de aandacht te brengen waarmee recht wordt gedaan aan de mensen waar het om gaat. De interne accountant kan wel eens vergeten dat communicatie tweerichtingsverkeer is. Je kunt wel denken dat je communiceert, maar als het management niet ontvankelijk is voor wat jij zendt, dan is er geen communicatie. Ik denk dat de interne accountant in dit opzicht nog stappen kan maken."

'De interne accountant kan wel eens vergeten dat communicatie tweerichtingsverkeer is.'

Het wordt vaak gesuggereerd dat vrouwen hier meer oog voor hebben.
"Vrouwen zijn sensitiever, dat klopt. Maar ik betwijfel of dat wil zeggen dat vrouwen er beter in slagen de uitkomsten van een auditrapport ook geaccepteerd te krijgen. Je moet het spel wel goed spelen en ik zie bijvoorbeeld dat vrouwen verstrikt kunnen raken in die sensitiviteit. Dan spelen ze het bijvoorbeeld veel te hard.

'Het aantal vrouwen in de top is te laag in Nederland.'

Ik denk ook dat dit een van de redenen is waarom zo weinig vrouwen doordringen tot de top van het Nederlandse bedrijfsleven. Dit is echt een probleem: via het onderwijs investeert de maatschappij grote bedragen in deze groep, maar die investering rendeert niet. Het aantal vrouwen in de top is te laag in Nederland."

Vrouwen spelen 'het spel' niet goed, zegt u.
"Voor mannen is de weg naar de top ook niet geplaveid, hoor. Maar mannen spelen het spel gewoon beter. Het is altijd een soort hanengevecht aan de top. Ik zou tegen vrouwen willen zeggen: kijk hoe de mannen het doen, en leer daarvan. Niet dat je per se dat gedrag moet kopiëren. Maar je kunt er wel van leren."

Zullen vrouwen vervolgens betere leiders zijn? Klopt het bijvoorbeeld dat de financiële crisis er anders had uitgezien als Lehman Brothers 'Lehman Sisters' was geweest, zoals IMF-directeur Lagarde in 2010 opperde?
"Ik denk niet dat integriteit een man/vrouw-kwestie is. Ik denk ook niet dat er andere redenen zijn vrouwen op te hemelen. Ik denk vooral dat het vanuit het oogpunt van maatschappelijk rendement wenselijk is dat hoogopgeleide vrouwen doorstoten naar de top, omdat anders veel kennis en kunde verloren gaat.

Lehman Sisters? Ik ben bekend met diverse Amerikaanse banken die actief waren in het zo slim mogelijk verpakken en doorverkopen van hypotheken. Niet zelden was de helft van de whizzkids die daar werkten vrouw. Dus waar hebben we het eigenlijk over?"

Speelde dit in uw eigen carrière geen rol?
"Ik was vaak de enige vrouw en ook nog eens vaak de enige niet-blanke in het gezelschap. Ik denk dat het mijn opvoeding is geweest - en de fantastische opleiding bij de nonnen en de fraters in Suriname - dat ik mij daardoor niet heb laten afleiden. Mijn basis is heel sterk en die heb ik van huis uit meegekregen: wees jezelf en wees trots op jezelf, op wie je bent en op wat je doet. En als je staat voor wat je doet, dan is wat anderen daarover zeggen van secundair belang.

'Niet zelden was de helft van de whizzkids bij Amerikaanse banken vrouw. Dus waar hebben we het eigenlijk over.'

Er is een gesprek geweest met een hoogleraar, lang geleden in Tilburg, dat mij nog bijstaat. Hij vroeg: begrijpt u het wel allemaal, wat ik zeg? Ik heb hem toen aangekeken, maar geen antwoord gegeven. Ik dacht wel: hier kom ik nog op terug. Vervolgens maakten we het staatsexamen handelswetenschappen-statistiek en ik haalde een 10.

Als iemand mij zoiets vraagt, denk ik wel: wat gaat er eigenlijk in je om, dat je mij zo'n vraag stelt? Maar vervolgens kan ik daar niet lang bij stilstaan. Het is immers niet een tekortkoming van mij, maar van die ander."