Tekst: Joost van Buuren en Chris Knoops

Effecten claw-back clausules

Heeft de mogelijkheid om uitgekeerde beloningen vanwege onregelmatigheden achteraf terug te eisen, clawback-clausules, een positief effect op de kwaliteit van de jaarrekening? Ja, zeggen onderzoekers, de claw-back lijkt te zorgen voor minder onjuistheden in de jaarrekening en voor meer vertrouwen van investeerders in de gerapporteerde resultaten. Echter, de onderzoekers constateren dat in geval van een hoge incentive voor kortetermijnresultaat-doelstellingen, managers kiezen voor real earnings management, zoals verlagen van onderzoek- en ontwikkelingskosten (R&D), in plaats van resultaatsturing door verslaggevingsmethoden. Deze resultaatsturing door aanpassing van bedrijfsprocessen is niet opgenomen in de bepalingen van de clawback-clausule, maar heeft wel negatieve effecten op langere termijn. Dit zijn onvoorziene negatieve effecten die niet door de clawback-clausule kunnen worden verhinderd.

• Chan, L.H., Chen, K.W., Tai Yuan, C., & Yangxin, Y. (2015). Substitution between real and accruals-based earnings management after voluntary adoption of compensation clawback provisions. The Accounting Review, 90(1), 147-174

Controleverklaring heeft informatiewaarde

Heeft een toelichtende paragraaf in de controleverklaring ook informatiewaarde voor de kwaliteit van de jaarrekening? Gebaseerd op bijna veertigduizend jaarrekeningen met goedkeurende controleverklaringen over de periode 2000-2009 in de Verenigde Staten, stellen onderzoekers dat dit het geval is. De onderzoekers observeren dat de kans op een aanpassing van de jaarrekening na afgifte van de controleverklaring, hoger is als er een toelichtende paragraaf is opgenomen. Bovendien blijken de aanpassingen betrekking te hebben op de toelichting in de controleverklaring, met name op het gebied van adoptie van nieuwe waarderingsgrondslagen, fusies, verbonden partijen en schattingen door het management.

• Czerney, K., Schmidt, J.J., & Thompson, A.M. (2014). Does auditor explanatory language in unqualified audit reports indicate increased financial misstatement risk? The Accounting Review, 89(6), 2115-2149

Statistical auditing in de praktijk

Onderzoekers hebben het gebruik van statistische steekproeven en deelwaarnemingen in de dagelijkse controlepraktijk onderzocht door een survey onder de big six-accountantskantoren in de Verenigde Staten. Het onderzoek brengt de toegepaste technieken in kaart alsmede een behandeling van de problemen die zich in de praktijk voordoen. De belangrijkste problemen zijn het geloofwaardig projecteren van fouten over de gehele populatie en het oplossen van de geïdentificeerde onjuistheden.

• Christensen, B.E., Elder, R.J., & Glover, S.M. (2015). Behind the numbers: Insights into large audit firm sampling policies. Accounting Horizons, 29(1), 61-81

Effecten onafhankelijkheid op controlekwaliteit

Er is veel onderzoek gedaan naar de effecten van de bedreigingen van de onafhankelijkheid op de controlekwaliteit. Regelgevende instanties en toezichthouders hebben veelvuldig zorgen geuit over de verwachte negatieve effecten hiervan. In dit onderzoek wordt een overzicht gegeven van de resultaten uit eerder onderzoek en wordt geprobeerd beter begrip te verkrijgen van tegenstrijdige resultaten uit eerder onderzoek. De onderzoekers behandelen de gebruikte onderzoeksmethoden en -technieken, wat er kan worden geleerd van de studies en zij bespreken implicaties voor onderzoekers, regelgevers en de professie.

• Church, B.K., Jenkins, J.G., McCracken, S.A., Roush, P.B., & Stanley, J.D. (2015). Auditor independence in fact: Research, regulatory, and practice implications drawn from experimental and archival research. Accounting Horizons, 29(1), 217-238

Kritische blik op schattingsposten

In een experimentele setting beoordeelden onderzoekers hoe een meer brede en open mindset kan worden gecreëerd om tot betere identificatie te komen van onredelijke schattingsposten. Gebruikmakend van een beraadslagingsmethode (deliberative mindset intervention) worden deelnemers uitgedaagd kritisch het controlebewijs te beschouwen. De conclusie van de onderzoekers is dat de methode de prestatie van accountants verhoogt doordat zij dieper nadenken en signalen uit tegenstrijdige informatie gebruiken in hun oordeel.

• Griffith, E.E., Hammersley, J.S., Kadous, K., & Young, D. (2015). Auditor mindsets and audits of complex estimates. Journal of Accounting Research, 53(1), 49-77

Diagnostisch model

De auteurs ontwikkelen een diagnostisch model dat inzicht biedt in de wijze waarop ernstige vraagstukken in complexe organisaties kunnen worden aangepakt. De geïntegreerde informatie draagt bij aan een zo volledig mogelijke diagnose van het organisatievraagstuk en kan daarmee fragmentatie van oplossingen voorkomen. Het diagnostisch model wordt beschreven en toegepast op de strategische veranderingen bij een lokale bank bij het herstellen van de gevolgen van de bancaire crisis.

• Caris, G.J., Mul, A.M., & Pennen, R.M.A. van der (2015). Een model voor systematische diagnose en interventie, toegepast op de strategische koers van een lokale bank. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 89(7/8), 274-283

'In control'

'In control' wordt vaak alleen gekoppeld aan het accountantsperspectief; er wordt door de bril van verantwoording gekeken naar het reilen en zeilen van de organisatie. Maar 'in control' gaat verder dan alleen verantwoording afleggen; het gaat ook en vooral over het goed kunnen besturen van organisaties. Voor dat laatste doel is het managementprocessenmodel ontworpen. Met behulp van de wetenschappelijke literatuur is het 'in control'-concept geoperationaliseerd en vervolgens in de praktijk getoetst op houdbaarheid.

• Have, W.D. ten, Huijsmans, A.B., & Eng, N. van der (2015). De identificatie van de voorwaardelijke en noodzakelijke managementprocessen om in-control te kunnen komen. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 89(7/8), 284-293

A3-methodiek

De A3-methodiek wordt door veel organisaties gebruikt voor het inrichten en doorlopen van de planning & control-cyclus. De methodiek is zeer stellig over 'wat werkt' bij planning & control, met uitgangspunten rond de participatieve totstandkoming van jaarplannen, het via een open dialoog voeren van voortgangsgesprekken en het continu verbeteren en vernieuwen. In een casestudy- onderzoek bij de Dienst Justitiële Inrichtingen is onderzocht wat de consequenties op de naleving van de methodiek zijn als dergelijke uitgangspunten maar beperkt passen bij de organisatie. Hiermee heeft een eerste verkenning plaatsgevonden van het belang van de aanwezigheid van passende organisatiekenmerken voor het gebruik van de A3-methodiek.

• Olieroock, J., & Wassenaar, M.C. (2015). Gebruik van de A3-methodiek, vergeet je eigen organisatie niet! Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 89(7/8), 294-301