Tekst: Joost van Buuren en Chris Knoops

Informatiewaarde 'belangwekkende aangelegenheden'

Heeft de paragraaf met 'belangwekkende aangelegenheden' in de controleverklaring informatiewaarde voor jaarrekeninggebruikers? Op grond van een experiment met niet-professionele investeerders, concluderen onderzoekers dat deze paragraaf relevant kan zijn voor investeerders. Het feit dat de accountant deze informatie rapporteert is belangrijk: dezelfde informatie die is opgenomen als een toelichting door het management heeft minder effect dan dezelfde informatie in de controleverklaring.

• Christensen, B.E., Glover, S.M., & Wolfe, C.J. (2014). Do critical audit matter paragraphs in the audit report change nonprofessional investors' decision to invest? Auditing: A Journal Of Practice & Theory, 33(4), 71-93

Reputatieherstel na foutcorrectie

Hoe herstellen bedrijven hun reputatie nadat zij de jaarrekening moesten corrigeren? Amerikaanse onderzoekers hebben van 94 Amerikaanse bedrijven de reactie geanalyseerd. De onderzoekers stellen en observeren dat de bedrijven die meerdere belanghebbenden (bijvoorbeeld investeerders, werknemers, klanten) benaderen, positieve effecten realiseren op hun beurskoersen vergeleken met bedrijven die deze strategie niet volgen.

• Chakravarthy, J., de Haan, E., & Rajgopal, S. (2014). Reputation repair after a serious restatement. The Accounting Review, 89(4), 1329-1363

Pers en beurskoersen

Maakt een bredere verspreiding van persberichten met bedrijfsresultaten de beprijzing van aandelen efficiënter? Onderzoekers hebben dit geanaliseerd aan de hand van een database met 111.000 resultaat-gerelateerde persberichten van 2000 tot 2010. De conclusie is dat hoe breder de verspreiding van de persberichten, hoe efficiënter de beprijzing van cash-flows die als grondslag voor de waardebepaling van aandelen kan worden gebruikt.

• Drake, M. S., Guest, N.M., & Twedt, B.J. (2014). The media and mispricing: The role of the business press in the pricing of accounting information. The Accounting Review, 89(5), 1673-1701

Professional skeptism

In welke mate zijn accountants skeptisch over de resultaatsvooruitzichten die zijn opgesteld door het management bij het beoordelen van de continuïteit van het bedrijf? Gebaseerd op publiek beschikbare resultaatsvooruitzichten analyseren onderzoekers het gewicht dat deze vooruitzichten hebben op het besluit van een accountant om een controleverklaring af te geven met een continuïteitsparagraaf. De onderzoekers rapporteren dat accountants minder gewicht hechten aan de vooruitzichten van het management, indien zij deze minder geloofwaardig achten, bijvoorbeeld als het management in de twee voorgaande jaren optimistische vooruitzichten hebbben opgesteld.

• Feng, M., & Li, C. (2014). Are auditors professionally skeptical? Evidence from auditors' going-concern opinions and management earnings forecasts. Journal of Accounting Research, 52(5), 1061-1085

Fundamentele veranderingen in accountantsberoep

Het maartnummer van het Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie staat in het teken van ‘fundamentele veranderingen in het accountantsberoep’. Na een inleiding van Majoor, Wallage en Dassen met de pakkende titel 'Hervorminsagenda een (on)mogelijke opdracht?' zijn 7 artikelen opgenomen. Een van de aanleidingen voor dit themanummer van het MAB is de publicatie in het najaar van 2014 van het rapport van de werkgroep Toekomst accountantsberoep. Deze werkgroep van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants formuleerde een hervormingsagenda, met het doel om de kwaliteit van de accountantscontrole te verhogen. Het voorstel bestaat uit ruim 50 maatregelen verdeeld over 9 thema’s, waarbij het publiek belang voorop staat. Volgens de werkgroep is de verandering van de mindset van het accountantsberoep noodzakelijk voor het publiek belang. Drie aspecten zijn daarvoor essentieel: governance en beloning, onderlinge concurrentie op kwaliteit tussen de kantoren en de ‘revival’ van de eigen verantwoordelijkheid van de beroepsbeoefenaar. Deze aspecten worden besproken in het artikel van Brouwer, lid van de werkgroep Toekomst Accountantsberoep.

Het recent door de International Auditing and Assurance Standards Board uitgebrachte raamwerk van controlekwaliteit wordt besproken door Van Buuren. Hij concludeert dat het raamwerk essentiële aspecten van controlekwaliteit onvoldoende uitwerkt, waardoor de bruikbaarheid van het raamwerk beperkt is.

Volberda, Van der Weerdt en Van der Mandele introduceren een aantal modellen die accountantskantoren kunnen hanteren om te innoveren. De succesfactoren voor innovatie worden besproken, waarbij een transformationele leider het verschil maakt tussen een succesvolle innovatie of een mislukking. 

Bouwens stelt de vraag of partnerinkomens een resultante zijn van vraag en aanbod. Het aanbod van accountants die over de benodigde kwalificaties beschikken blijft achter, wat een verklaring is voor het inkomen van accountants. De relatie tussen de kwaliteit van de controle en het inkomen van de accountant is een complex onderzoeksterrein, aangezien het tevens gaat om de interactie tussen persoonskenmerken en beloningsmodellen.

Boot en Wallage zijn kritisch op de voorstellen van de Werkgroep toekomst accountantsberoep. Volgens hen is in de voorstellen onvoldoende aandacht voor het belang van kritisch vermogen, een rechte rug, deskundigheid en integriteit, die de basis vormen voor een effectief bestuur of toezichtsorgaan. Zij concluderen dat innovatie van het businessmodel van accountantskantoren noodzakelijk is om de continuïteit van de sector te garanderen. 

Volgens Dassen en Buijink zijn veel van de huidige voorgestelde maatregelen onvoldoende gefundeerd op wetenschappelijk onderzoek. Huidig onderzoek zou gericht moeten zijn op de verdere ontwikkeling van het accountantsberoep, en dus gespecificeerd op de thema’s controlekwaliteit en innovatie van het accountantsberoep. Dit reikt verder dan uitsluitend de controle van de jaarrekening.

Om het vertrouwen in het accountantsberoep te herstellen, is het volgens Wieringa nodig dat een kantoor kiest voor kwaliteit en daaraan zijn merknaam verbindt. Kantoren die kiezen voor een topprofiel moeten meer vrijheden claimen: gevraagd en ongevraagd hun assurance kunnen toelichten, juist om deze meer gewicht en geloofwaardigheid te geven. Het communicatiebeleid van accountsorganisaties moet intern gericht zijn op het schriftelijke en mondelinge contact met het management en met het audit committee en op basis van duidelijke afspraken moet de accountant zich laten horen wanneer dat nodig blijkt.

In de inleiding van het themanummer wordt door Majoor, Wallage en Dassen geconcludeerd dat het gaat om een zeer ambitieuze agenda die ook een stuk verder gaat dan in de rest van de wereld op dit moment wordt bediscussieerd.

• Majoor, B., Wallage, P., & Dassen, R. (2015). Hervormingsagenda een (on)mogelijke opdracht?
• Brouwer, A. (2015). Een nadere duiding van de maatregelen van de Werkgroep toekomst accountantsberoep.
• Van Buuren, J. (2015). Controlekwaliteit blijft een belevenis.
• Volberda, H., Van der Weerdt, N., & Van der Mandele, M. (2015). De noodzaak van businessmodel-innovatie in de accountancy.
• Bouwens, J. (2014). Hoeveel inkomen is genoeg voor de accountant?
• Boot, A., & Wallage, P. (2015). Governance van accountantsorganisaties.
• Buijink, W., & Dassen, R. (2015). Bedrijfseconomie en de Werkgroep toekomst accountantsberoep.
• Wieringa, S. (2015). Wat accountants moeten communiceren en uitstralen.

MAB, 89(3), 58-116