Tekst: Joost van Buuren en Chris Knoops

Verwachtingskloof controle bankiers

Door de beroepsgroep en standard setters wordt gezocht naar middelen en methoden om de verwachtingskloof bij gebruikers van de controleverklaring te verlagen. In dit artikel wordt onderzocht welke informatie de verwachtingskloof van bankiers verlaagt. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de roep om aanvullende informatie door de accountant en of deze informatie ook werkelijk de verwachtingskloof verlaagt. Het onderzoek is uitgevoerd onder 302 deelnemers, waaronder 61 bankiers, 118 managers en 123 accountants in Nederland. De uitkomsten laten zien dat bankiers graag extra informatie ontvangen van de accountant over de gecontroleerde entiteit en het controleproces. Echter, uit de analyses blijkt dat alleen informatie over het controleproces ten aanzien van de beoordeling van de continuïteit en het rapporteren van geconstateerde onjuistheden in de controle de verwachtingskloof kunnen verlagen. In de aanpassing van de opmaak van de controleverklaring blijken vooral accountants en managers interesse te hebben, maar het heeft geen verlagend effect op de verwachtingskloof van bankiers.

• Litjens R, Buuren J. van, & Vergoossen R. (2015). Addressing information needs to reduce the audit expectation gap: Evidence from Dutch bankers, audited companies and auditors. International Journal of Auditing, 19(3), 267-281

Belastingadvies verhoogt kwaliteit interne beheersing

In weerwil van de onafhankelijkheidsregels betogen onderzoekers in dit artikel dat het verstrekken van belastingadvies aan controlecliënten een positief effect heeft. De onderzoekers stellen dat de kwaliteit van interne beheersing wordt verhoogd, omdat het bewustzijn om transacties te signaleren met een verhoogde kans op een materiële onjuistheid in jaarrekening, vervroegd wordt. Gebaseerd op data van 2004-2012, stellen de onderzoekers dat de kans op het rapporteren van een material weakness lager is indien belastingadvies door de controlerend accountant wordt gegeven en dat dit niet veroorzaakt wordt door een lagere onafhankelijkheid.

• De Simone, L., Ege, M.S., & Stomberg, B. (2015). Internal control quality: The role of auditor-provided tax services. The Accounting Review, 90(4), 1469-1496

Positief effect duur klantrelatie op controlekwaliteit

Tot op heden zijn de uitkomsten van onderzoek naar de effecten op de controlekwaliteit van de duur van de klantrelatie en het verstrekken van adviesdiensten aan controleklanten niet eenduidig. Eén van de redenen hiervan is een gebrek aan relevante data. In dit artikel wordt unieke data gebruikt uit interne kwaliteitsbeoordelingen van een big four-kantoor in de Verenigde Staten. De auteurs stellen dat eerstejaarscontroles resulteren in een lagere controlekwaliteit. Vervolgens wordt gesteld dat de effecten van een lange klantrelatie positief zijn voor beursfondsen, maar niet voor niet-beursgenoteerde bedrijven. Hetzelfde geldt voor het effect van adviesdienstverlening. Kortom, het artikel motiveert om de effecten van klantrelatie en advisering op controlekwaliteit meer contextueel te benaderen.

• Bell, T.B., Causholli, M., & Knechel, W.R. (2015). Audit firm tenure, non-audit services, and internal assessments of audit quality. Journal of Accounting Research. 53(3), 461-509

Toon overleveringskansen

Hoe belangrijk is het bewust zijn van de toonzetting van een tekstuele toelichting in een financiële rapportage? Heel belangrijk wordt gesteld in dit artikel. Onderzoekers hebben geanalyseerd of de toon van een tekstuele toelichting een voorspellende waarde heeft ten aanzien van de kans op een definitief faillissement. De onderzoekers baseren hun bevindingen op een dataset betreffende de periode 1995-2012 met bedrijven die dreigden failliet te gegaan (SEC 10K bankruptcy filings). Rekening houdend met de reguliere financiële ratio's, marktinformatie en zelfs accountantsverklaringen met going-concern paragrafen, blijkt dat de toon van de toelichting een significante voorspellende waarde heeft.

• Mayew, W.J., Sethuraman, M., & Venkatachalam, M. (2015). MD&A disclosure and the firm's ability to continue as a going concern. The Accounting Review, 90(4), 1621-1651

Digitale transformatie

Het oktobernummer van het Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie staat deels in het teken van ‘digitale transformatie’. Na een inleiding van Van Leeuwen, Abbas en Wallage zijn drie artikelen opgenomen.

Van Baalen beschrijft digitale transformatie als de strategische, technologische en organisatorische veranderingen die bedrijven trachten door te voeren als antwoord op revolutionaire, snelle ontwikkelingen op het gebied van informatietechnologie. De auteur onderscheidt twee vormen van digitale transformatie: representatieve en generatieve digitale transformatie. "Bij de eerste staat de automatisering van bestaande bedrijfsfuncties door middel van nieuwe, slimme technologieën centraal. Bij de tweede gaat het om het genereren van nieuwe producten en diensten met behulp van digitale platforms. De uitdaging voor bedrijven ligt in het integreren van deze twee vormen van digitalisering in hun bedrijfsstrategie. Deze uitdaging wordt digitale ambidexteriteit genoemd."

Han Boer geeft een overzicht van de vele mogelijke assurance-rapporten die kunnen worden afgegeven en welke zekerheid deze verschillende assurance-rapportages te bieden hebben. Bij het uitbesteden van de IT-verwerking en (delen van) bedrijfsprocessen aan derden proberen organisaties via assurance-rapporten antwoord te krijgen op de vraag of de uitbestede IT-werkzaamheden ook betrouwbaar worden uitgevoerd, of de data voldoende beveiligd zijn, de applicaties waarmee gewerkt wordt betrouwbaar functioneren en dergelijke. Een volgende vraag is dan hoe ze het best gebruikt kunnen worden bij de beheersing van een organisatie.

Klous en Wielaard gaan in op de rol die big data kunnen spelen voor de controller. Zij concluderen dat financials zich meer moeten gaan ontwikkelen in de richting van data scientists, een voor hen nieuwe rol.

• Leeuwen, O.C. van, Shahim, A., & Wallage, P. (2015). Inleiding op het thema Digitale transformatie;
• Baalen, P.J. van (2015). Ambidexteriteit in digitale transformaties;
• Boer, J.C. (2015). Beheersing van de digitale informatieverwerking; wat dragen IT-assurance-rapporten hieraan bij?;
• Klous, S., & Wielaard, N. (2015). Big data creëert nieuwe rol voor financials.

Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 89(11), 402-425

Alternatieve winstbegrippen

Op basis van IFRS 8 'Operationele segmenten' is de interne managementinformatie leidend voor de extern te rapporteren segmentinformatie. In de praktijk leidt dit tot de rapportage in die segmentinformatie van alternatieve winstbegrippen die door het management zelf gedefinieerd zijn en die afwijken van door IFRS voorgeschreven winstbegrippen. Een duidelijke omschrijving die de lading dekt en aansluiting tussen de gehanteerde alternatieve winstbegrippen en het geconsolideerde IFRS resultaat zijn belangrijke aandachtspunten voor transparante informatieverschaffing over de segmentprestaties. De auteurs constateren dat op dit vlak verbetering mogelijk is door posten die buiten het segmentresultaat blijven niet geaggregeerd en samengevoegd met de resultaten van de kleinere segmenten te rapporteren binnen een segment Overig, maar als onderdeel van een afzonderlijke aansluiting.

• Brouwer, A.J., & Knoops, C.D. (2015). Gesegmenteerde informatie en alternatieve winstbegrippen. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 89(11), 426-445

Vermogensongelijkheid

HDe vermogensongelijkheid is in Nederland relatief hoog. Dit kan leiden tot verminderde economische groei, politieke onstabiliteit en verlies van vertrouwen in de politiek. De auteurs benadrukken het belang van rechtvaardige grondslagen in de fiscale wetgeving en zijn van mening dat de fiscale wetgeving verandering behoeft teneinde de vermogensongelijkheid tegen te gaan. Zij onderzoeken de verdelende werking van box 3 van de Inkomstenbelasting 2001 en de bedrijfsopvolgingsregeling van de Successiewet 1956. De auteurs concluderen: “Het forfaitaire systeem van box 3 beantwoordt noch aan de realiteit van rendementen noch aan het draagkrachtbeginsel, hetgeen vermogensongelijkheid versterkt. Juist het draagkrachtbeginsel is een moreel fundament in het Nederlandse belastingsysteem en hierop teruggrijpen is wenselijk. Alternatieven voor box 3 zijn een progressief tarief en eventueel een andere heffingsvorm. De bedrijfsopvolgingsfaciliteit discrimineert de facto naar topvermogens. Om die reden lijkt een kredietfaciliteit rechtvaardiger."

• Hwan, D.L., & Vries, J.A. de (2015). De invloed van de fiscale wetgeving op vermogensongelijkheid in Nederland. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 89(11), 446-453