Geert Dekker

Hij blikt terug op de serie 'Getoetst', waarin negen mkb-accountants aan het woord kwamen die de genoemde toetsingen 'doorstonden'. Dit is de laatste aflevering. "Als gemene deler zie ik bij deze negen bovenal dat men doordrongen is van het belang van dit vak", zegt Ter Harmsel, in het dagelijks leven directeur van het Bureau Vaktechniek Accountancy van Alfa Accountants en Adviseurs. "Het gaat om de overtuiging dat de accountant toegevoegde waarde levert. Wie die overtuiging mist, zal moeite hebben met de inspanningen die nodig zijn om de kwaliteit op voldoende niveau te brengen en te houden."

Verbeteringen

De eisen zelf zijn realistisch, vindt Ter Harmsel. Hij geeft wel aan dat dat er in het toetsingssysteem van de Raad voor Toezicht verbeteringen mogelijk zijn. "In ieder geval op twee punten. Ten eerste moet de kwaliteit van de uitvoering van de toetsing worden verhoogd. Er wordt gewerkt aan een betere opleiding van de toetsers. In aanvulling daarop zijn dit jaar al minder toetsers ingezet dan voorheen. Per persoon verrichten ze meer toetsingen, zodat ze uitgebreidere en meer diverse ervaring opdoen. Bovendien is het van belang dat we toetsers op pad sturen die kennis hebben van de systemen van het te toetsen kantoor."

Het tweede punt betreft de interpretatie van de beroepsreglementering. "De Raad voor Toezicht toetst of voldaan wordt aan de regelgeving. We vinden dat we te vaak terechtkomen in discussies over de interpretatie van die voorschriften. Ook daarin moeten we verbetering aanbrengen. Over de wijze waarop we dat kunnen, zijn we in gesprek met partijen die kantoren bijstaan bij toetsingen. "

Formaliteiten

Aan de basis van die discussies ligt ook een andere kwestie, die in de interviews met de mkb-accountants af en toe aan de orde kwam: nadere voorschriften worden niet zelden beschouwd als 'formaliteiten'.

"Ik vind het eigenlijk een fout woord", zegt Ter Harmsel. "De suggestie van een 'formaliteit' is dat het een handeling is die alleen verricht wordt omdat het moet, niet omdat men er de zin van inziet. Het gaat dan bijvoorbeeld om het verzekeren van de beroepsaansprakelijkheid of het regelen van waarneming. Dat zijn in mijn ogen toch echt geen bureaucratische wissewasjes. Dat vind ik wezenlijke waarborgen voor onze beroepsuitoefening."

Datzelfde geldt voor de vastleggingen in de dossiers. "Je komt er echt niet mee weg, vastleggingen als een formaliteit te beschouwen. Een ander moet gewoon kunnen zien welke overwegingen je hebt gemaakt en welke werkzaamheden je naar aanleiding daarvan hebt uitgevoerd, punt."

Pech

Het besef dat dergelijke 'formaliteiten' juist deel uitmaken van de toegevoegde waarde van de accountant, is daarom een goede kwaliteitsprikkel, vindt Ter Harmsel. Aan de klant kunnen uitleggen wat die daaraan heeft, is de volgende stap. "Neem het voorbeeld van de wettelijke controlegrens. Ik weet dat er gevallen zijn te bedenken waarin een controle voor de ondernemer alleen maar een last lijkt te zijn. Maar wat zeg je tegen een bedrijf dat groeit en binnen de controlegrens gaat vallen? Kom je binnen met de mededeling dat men pech heeft omdat men gegroeid is? Dat je nu extra werkzaamheden moeten verrichten en dus duurder bent geworden? Ik denk niet dat je dan begrijpt wat je meerwaarde is. De accountant die dat wel begrijpt, legt aan de klant juist uit dat door de controle de accountant waarde kan toevoegen aan de interne beheersing van de onderneming."

Goede relatie

Een open relatie met de klant is door de mkb-accountants in deze serie vaak genoemd als 'kritische succesfactor' voor het op het gewenste niveau kunnen uitvoeren van controle- of samenstelopdracht. Ter Harmsel onderschrijft dat, maar met de kanttekening dat het uiteindelijk niet aan de klant is de kwaliteit van de wijze van uitvoering van een controle te beoordelen. "Een klant kan ook niet beoordelen of je voldoende informatie hebt vergaard om tot een oordeel te komen."

Een goede en open relatie is vooral belangrijk, vindt hij, "omdat het dan eenvoudiger is  een kritische houding ten opzichte van de klant aan te nemen.  Als je het vertrouwen geniet, zullen je adviezen en aanwijzingen eerder worden opgevolgd."

Teamomvang

Ook de omvang en samenstelling van het controleteam zijn genoemd als kwaliteitsbepalende kenmerken. Kleine teams met voldoende senioriteit en betrokkenheid van de extern accountant lijken de voorkeur te hebben.

Ter Harmsel: "Senioriteit is goed, maar ik merk wel op dat langdurige betrokkenheid van teamleden nadelig kan zijn. Een team dat al jaren dezelfde opdracht uitvoert, kan minder kritisch worden. Men denkt het bedrijf inmiddels wel te kennen... Over de teamomvang wordt gezegd dat in kleine teams de communicatie veel efficiënter verloopt. Dat zou kunnen, maar een kleine omvang is zeker geen garantie voor een goede communicatie.  Daarom zal toch echter eerst en vooral de aard van de opdracht bepalend zijn voor wie in het team wordt opgenomen. Bij grote klanten zal het team groter zijn, al was het alleen maar omdat dan specialisten moeten worden ingeschakeld."

De combinatie van controle- en samenstelpraktijk was veelbesproken, waarbij het gevaar gesignaleerd werd een controleopdracht te zien als een soort uitgebreide samenstelopdracht. "Risicogericht samenstellen is de nieuwe trend en we zien in dat verband dat controleren en samenstellen naar elkaar toegroeien. Maar er blijft toch een belangrijk onderscheid in attitude: sta je naast de klant of sta je tegenover de klant?", zo zegt Ter Harmsel. "Ik neig toch ook naar de conclusie dat het om lastig te combineren werkzaamheden gaat."

Bedreigend

Tot slot raden enkele van de geïnterviewde accountants de aansluiting bij een accountantsserviceorganisatie aan. Die bieden meestal uitgebreide pakketten van allerlei mogelijke diensten aan, zowel vaktechnisch als gericht op de eigen onderneming. Ook in directe relatie met de toetsingen werden deze organisaties aangeprezen: zo zijn er trainingen beschikbaar ter voorbereiding op een toetsing.

"Ik kan me voorstellen dat eerdere toetsingservaringen helpen en dat het vertrouwen kan geven als men voorbereid is op het verloop van een toetsing", aldus Ter Harmsel. Dat zal vooral de AFM-toetsingen betreffen, denkt hij. "Maar ook dan zal uiteindelijk de kwaliteit van het dossier de doorslag geven."

Voor zover de AFM-toetsingen als bedreigend worden ervaren, zegt Ter Harmsel te hopen dat dat minder het geval is voor de toetsingen door de Raad voor Toezicht. "Ze zijn in ieder geval opgezet als collegiale toetsingen. De houding van de toetser moet niet zijn: wat gaat hier allemaal mis? De houding van de toetser moet zijn: hoe kan ik mijn collega helpen zijn beroep op een hoger kwaliteitsniveau uit te oefenen? Dat is waar we, overigens net als de AFM, naar streven."

Getoetst

In de interviewserie 'Getoetst' praat de komende tijd elke twee weken een accountant over zijn ervaringen met de toetsing (door de AFM of de Raad voor Toezicht van de NBA) en over aspecten van kwaliteit die een belangrijke rol spelen.

• Aflevering 9: 'Bekijk je werk met de blik van een ander'
• Aflevering 8: 'Efficiëntie is de volgende stap'
• Aflevering 7: 'Door de toetsing zet ik nu de puntjes op de i'
• Aflevering 6: 'Systematisch werken geeft vertrouwen'
• Aflevering 5: 'Intern een kwaliteitsimpuls, extern niet'
• Aflevering 4: 'Blijf niet hangen in de standaard controleaanpak'
• Aflevering 3: 'Met het juiste DNA de lat steeds hoger leggen'
• Aflevering 2: 'Controlepraktijk bouw je niet in een jaar op'
• Aflevering 1: 'Spanning? Onmiddellijk adresseren'