Opinie 28 juli 2017

Zelfbeheersing leidt tot tactvol handelen

Accountants hebben de ambitie om in 2030 nog steeds een relevant beroep te zijn. Kan dat worden bereikt? Zeker weten, maar alleen als het uitgangspunt is dat controle gaat om ‘recht doen aan belangen van mensen’. Slot van een vierluik over deugden.

Waar de accountant door de deugd 'rechtvaardigheid' wordt aangespoord zorgvuldig vast te stellen wat voor belanghebbenden nodig is om te controleren (het wat), de deugd 'voorzichtigheid' de accountant motiveert om dit zo goed mogelijk uit te voeren (het hoe), leidt de deugd 'moed' tot daadkracht en volharding. De deugd 'zelfbeheersing' leidt tot het 'gevoel voor het passende', ofwel 'tact'. Dat wil zeggen: handelen in mildheid, zachtmoedigheid en bescheidenheid.

De eerste uitwerking van zelfbeheersing, 'mildheid', lijkt in contrast te staan met de maatschappelijke functie van de accountant: de accountant moet immers tot een ferm oordeel komen, met een rechte rug de waarheid aan het licht brengen! Toch is niets minder waar, want mildheid leidt tot het oog houden voor de menselijke maat. Mildheid is als de olie in menselijke relaties zoals het materialiteitsbeginsel in de verslaggeving. Door mildheid wordt je als accountant gemotiveerd om te blijven zoeken naar de redelijke oplossing in een bepaalde situatie, terwijl recht wordt gedaan aan de belanghebbenden.

De tweede uitwerking, 'zachtmoedigheid', motiveert de accountant om een gesteld doel te behalen, maar dan op vriendelijke en respectvolle wijze naar alle partijen. Met andere woorden: niet met 'gestrekt been de discussie ingaan', maar oog houden voor de situatie van de ander. Zachtmoedigheid leidt ertoe dat het gesprek gaande blijft tussen de partijen, wederzijds begrip wordt gewekt en tegelijkertijd gedaan wordt wat gedaan moet worden.

De derde uitwerking 'bescheidenheid', motiveert de accountant enerzijds de dienende taak van het accountantsberoep voor ogen te houden en anderzijds leergierig te blijven. De accountants moet zich realiseren dat de controle van de jaarrekening een belangrijke taak is, maar geen doel op zich. De controle ondersteunt voornamelijk de 'eerlijke verdeling van schaarse middelen' tussen mensen en dat gaat in de toekomst niet anders worden. Bescheidenheid voorkomt een zelfgenoegzame houding, maar motiveert juist om tot kritische zelfreflectie te komen en jezelf steeds weer te willen verbeteren. Collegiale toetsing en elkaar uitdagen (challengen) zijn hier voorbeelden van. Tegelijkertijd motiveert 'bescheidenheid' tot het stellen van redelijke commerciële doelen, in termen van winstgevendheid en omzetgroei. Tot slot leidt bescheidenheid tot een leergierige houding, de wil om bestaande kennis te onderhouden en nieuwe te vergaren. Dit houdt in: nieuwsgierig zijn naar nieuwe ontwikkelingen in de wereld van de accountancy en daarbuiten.

Met deze bijdrage sluit ik de serie over deugden af. Mijn betoog is dat het accountantsberoep haar bestaansrecht al eeuwenlang ontleent aan het recht doen aan de financiële belangen van mensen. Als de accountant dit als uitgangspunt van de controle neemt 'recht te doen aan de financiële belangen van mensen' (rechtvaardigheid), zich voortdurend inzet om zichzelf te verbeteren (voorzichtigheid), deze taak met bezieling uitvoert (moed) en oog houdt 'voor het passende'(zelfbeheersing), dan gloort er een prachtige toekomst met een bestendige business, ook in een hooggedigitaliseerde wereld.